ابن ابی جنوب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

ابوسمط مروان بن یحیی بن مروان (م ۲۴۰ق)، ملقب به غبار العسکر، مروان اصغر، ابن ابی جنوب و حفیده، از شاعران قرن سوم هجری قمری بود. وی همانند جدش راه دشمنی آل ابی طالب را پیمود، بدین‌جهت نزد خلفای عباسی به ویژه متوکل تقرب یافت و از ندیمان خاص او بود.

---

ابوسمط مروان بن یحیی بن مروان بن سلیمان بن یحیی بن ابی حفصه، ملقب به غبار العسکر، مروان اصغر، ابن ابی جنوب و حفیده، نیای بزرگش ابوحفصه از اسیران یهودی اصطخر بود که عثمان خرید و به مروان هدیه کرد، از این‌رو اینان از موالی بنی امیه به شمار می‌آیند. جدش مروان بن سلیمان (۱۰۵-۱۸۲ق) هم شاعر و از اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) و از ستایشگران خاندان عباسی بود.

---

وی به خاطر سرودن بیتی غبار العسکر، و به جهت همنامی با جدش مروان اصغر نامیده شد و همانند جدش راه دشمنی آل ابی طالب را پیمود، بدین‌جهت نزد خلفای بنی عباس به ویژه متوکل (خلافت ۱۳۲-۱۴۷ق) تقرب یافت و از ندیمان خاص او بود. ابن اثیر هم ابوسمط را از دشمنان علی (علیه‌السّلام) و اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) می‌داند که به خدمت متوکل درآمد و به همراه دیگر دشمنان اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) متوکل را از قیام علویان بیم داده و از او می‌خواستند آنان را از خود دور بدارد و هم اینان موجب شدند تا متوکل به علی (علیه‌السّلام) توهین کند.

---

مروان از راه سرودن شعر و مدح و ستایش دولتمردان کسب درآمد می‌کرد و مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ق)، معتصم (خلافت ۲۱۸-۲۲۷ق)، واثق (خلافت ۲۲۷-۲۳۲ق) و متوکل را مدح نموده و هدایایی دریافت کرده است. واثق منطقه سیوح یمامه را که گویا از سوی معتصم وقف فرزندانش بود، به مروان اصغر وعده تیول داده بود، اما ابن زیات، محمد بن عبدالملک بن ابان وزیر معتصم و واثق (م ۲۳۳ق) باعث شد تا او نه تنها صاحب تیول نشود، بلکه به یمامه تبعید شود، تا اینکه متوکل خلیفه، و اوضاع دگرگون شد. ابوسمط با زیرکی قصیده‌ای در ستایش ابن ابی دؤاد از ندیمان متوکل سرود و در پایان آن از ابن زیات بدگویی کرد. احمد بن ابی دؤاد نزد متوکل، مروان شاعر را مطرح کرد و آن دو بیت را خواند و متوکل دستور داد تا حاضرش کنند. به او گفتند: به خاطر دوستی و علاقه به متوکل، واثق وی را به یمامه تبعید کرده است و شش هزار دینار بدهی دارد. به دستور خلیفه قرض او پرداخت گردید و به سامرا، مرکز خلافت آورده شد. مروان اصغر در دیدار با خلیفه به مدح و ستایش متوکل و ولیعهدان او پرداخت و مبالغ هنگفتی جایزه گرفت و دوباره شعری درباره گشاده‌دستی خلیفه سرود و متوکل برای نشان دادن بخشندگی‌اش از او خواست تا حاجتی بخواهد و او هم منطقه سیوح را به عنوان تیول خواست و متوکل در قبال آن، سالی صد درهم به او داد.

---

وی در حدود ۲۴۰ق درگذشت.

---

به گفته ابن ندیم، مجموعه اشعار او ۱۵۰ ورقه بوده است. کسانی چون فرزدق و احمد بن محمد کلبی اشعار او را گزارش کرده‌اند.

---