• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بلاء (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





بَلاء (به فتح باء) از واژگان قرآن کریم به معنای امتحان و آزمایش از بَلِیَ (به فتح باء و کسر لام) به معنای کهنه شدن گرفته شده است.



بَلاء به معنای امتحان و آزمایش از بَلِیَ به معنای کهنه شدن گرفته شده است. گویند: «بَلِیَ‌ الثوبُ‌ بِلًی‌ و بَلَاءً» یعنی لباس کهنه شد. امتحان را از آن‌جهت ابتلاء گویند که گویا ممتحن، امتحان شده را از کثرت امتحان کهنه می‌کند. به غم و‌ اندوه از آن سبب بلاء گویند که بدن را کهنه و فرسوده می‌کند.
تکلیف را بدان علت بلاء گویند که بر بدن گران است (و آن را فرسوده می‌کند) و یا اینکه آن امتحان است.


۱- (وَ بَلَوْناهُمْ‌ بِالْحَسَناتِ وَ السَّیِّئاتِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ) (و آنها را با نيكى‌ها و بدى‌ها آزموديم، شايد بازگردند.)
آیه صریح است در اینکه امتحان هم با نعمت و هم با نقمت می‌شود، نظیر آن آیه‌ (وَ نَبْلُوکُمْ‌ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ اِلَیْنا تُرْجَعُونَ) (و شما را با بديها و خوبيها آزمايش مى‌كنيم؛ و به سوى ما بازگردانده مى‌شويد.) است و همچنین آیه‌ی‌ (فَاَمَّا الْاِنْسانُ اِذا مَا ابْتَلاهُ‌ رَبُّهُ فَاَکْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی اَکْرَمَنِ)(امّا انسان هنگامى كه پروردگارش او را براى آزمايش، گرامى مى‌دارد و نعمت مى‌بخشد مغرور مى‌شود و مى‌گويد: «پروردگارم مرا گرامى داشته است!»)
علی هذا نعمت و بلا هر دو امتحان است. نمی‌شود گفت: صاحب نعمت در نزد خدا عزیز و شخص مبتلا در پیش خدا خوار است، باید دید در مقابل نعمت و بلا، چه عملی و چه صبری و یا شکری و عبرتی از وی دیده می‌شود.
۳- (هَلْ اَدُلُّکَ عَلی‌ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لا یَبْلی‌) «آیا تو را بدرخت همیشگی و به پادشاهی که کهنه نمی‌شود و همیشگی است راهنمائی کنم؟»
۴- (یَوْمَ‌ تُبْلَی‌ السَّرائِرُ فَما لَهُ مِنْ قُوَّةٍ وَ لا ناصِرٍ) «روزی که نهان‌ها امتحان شوند پس برای او نه نیروئی است که آنها را بپوشاند و نه کمکی» مراد از سرائر، اعمال و افکار آدمی است و امتحان شدن آنها توام با ظهور حقائق آنهاست لذا بعضی «تبلی» را آشکار شدن گفته‌اند، قریب به این مضمون است آیه‌ی‌ (هُنالِکَ‌ تَبْلُوا کُلُّ نَفْسٍ ما اَسْلَفَتْ) «در آنجا هر نفس آنچه را از پیش فرستاده امتحان می‌کند» و بد و خوب آن را می‌داند و آن توام با آشکار شدن عمل است.
۵- (وَ اِذْ نَجَّیْناکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذابِ یُذَبِّحُونَ اَبْناءَکُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِساءَکُمْ وَ فِی ذلِکُمْ‌ بَلاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ) (و نيز به ياد آوريد آن زمان كه شما را از چنگال فرعونيان رهايى بخشيديم؛ كه همواره شما را به بدترين صورت آزار مى‌دادند: پسران شما را سرمى‌بريدند؛ و زنان شما را براى كنيزى زنده نگه مى‌داشتند. و در اينها، آزمايش بزرگى از طرف پروردگارتان بود.)
در این آیه، ممکن است‌ (ذلِکُمْ) اشاره به عذاب و ممکن است اشاره به‌ (نَجَّیْناکُمْ) باشد، در صورت اوّل بمعنی مصیبت و‌ اندوه و در صورت دوّم امتحان نعمتی است. در المنار به هر دو اشاره گرفته است. همچنین است آیه ۱۴۱ اعراف و ۶ ابراهیم
۶- (وَ لِیُبْلِیَ‌ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ‌ بَلاءً حَسَناً) (و خدا مى‌خواست تا مؤمنان را از اين طريق به خوبى امتحان كند؛) طبرسی در ذیل آیه ۴۹ بقره می‌گوید: بلاء در خیر و شرّ هر دو به کار می‌رود و اِبْلَاء فقط در انعام، علی هذا مراد از ابلاء در آیه فوق امتحان نیکوست.
راجع به امتحان که امتحان خداوندی چگونه است؟ به «فتن» رجوع شود.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۱، ص۲۲۹.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۴۵.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۶۰.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۴۵.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۲۰۲.    
۶. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۴۵.    
۷. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۳۰۵.    
۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۸.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۷۲.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۲۹۷.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۳۸۷.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۴، ص۷۶۰.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۰۰.    
۱۴. انبیاء/سوره۲۱، آیه۳۵.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۴.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۲۸۷.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۰۶.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۷، ص۷۴.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۱۹.    
۲۰. فجر/سوره۸۹، آیه۱۵.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۹۳.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۲۸۲.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۷۲.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۳۹.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۷۵.    
۲۶. طه/سوره۲۰، آیه۱۲۰.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۲۲۱.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۳۱۰.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۷، ص۵۵.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۸۱.    
۳۱. طارق/سوره۸۶، آیه۹- ۱۰.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۲۶۰.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۳۲.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۱۵.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۱۱.    
۳۶. یونس/سوره۱۰، آیه۳۰.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۴۶.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۶۵.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۲۵۹.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۸۹.    
۴۱. بقره/سوره۲، آیه۴۹.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۸.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۲۲۷.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۶۷.    
۴۵. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، ج۱، ص۲۵۶.    
۴۶. اعراف/سوره۷، آیه۱۴۱.    
۴۷. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۶.    
۴۸. انفال/سوره۸، آیه۱۷.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۷۹.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۹.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۴۸.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۲۲۶.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۸۴.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۲۲۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بلی»، ج۱، ص۲۲۹.    






جعبه ابزار