اباصلت هروی (دائرة‌المعارف‌بزرگ‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَبوالصَّلْتِ
هَرَوی، عبدالسلام بن صالح بن سلیمان بن
ایوب بن میسره (د
شوال ۲۳۶/ آوریل ۸۵۱)، محدث خراسانی بود.
وی از موالی عبدالرحمن بن سَمُره قرشی بود،
تاریخ ولادت وی روشن نیست، لیکن از آن رو که به گفته خودش از روزگار کودکی ۳۰
سال در محضر سفیان بن عیینه (د ۱۹۶ ق) بوده است
، می‌توان تولد او را در حدود ۱۶۰ ق/۷۷۷ م تخمین زد. ابوالصلت به روایتی در
مدینه زاده شد،
و در
نیشابور اقامت گزید.
در طلب
علم به نقاط مختلف چون
عراق ،
حجاز و
یمن سفر کرد و از کسانی چون حماد بن زید، شُریک، عطاء بن مسلم، معتز بن سلیمان، عبدالرزاق صنعانی،
مالک بن انس ،
فضیل بن عیاض ، عبدالله بن مبارک و هُشیم
استماع نمود.
ابوالصلت چندی در
بغداد به
روایت حدیث پرداخت.
در روزگار
مأمون به عزم غزا به مرو آمد و چون به مجلس
خلیفه وارد شد و مأمون کلام او را شنید، بدو علاقمند گشت و او را از خواص خویش ساخت ابوالصلت در رد
مرجئه ،
جهمیه ،
زنادقه و
قدریه می‌کوشید و بارها با بشر مریسی در حضور مأمون
مناظره کرد.
از زندگانی وی اطلاع بیشتری نداریم، جز آن‌که چندی محضر
امام رضا (ع) را درک کرده و از آن حضرت روایت نموده است.
چنانکه گفته شده در
نیشابور در خدمت آن
امام حاضر بوده و در سرخس نیز به دیدار وی رسیده است.
به رغم این‌که
شیخ طوسی او را از عامه شمرده،
گروهی از محدثان
اهل سنت ، تنها بر
تشیع او خرده گرفته‌اند.
به هر روی برخی از رجال شناسان همچون یحیی بن معین، عجلی، ابن‌شاهین و نیز
نجاشی از امامیه وی را توثیق کرده‌اند،
حال آن‌که بعضی دیگر همچون جوزجانی، نسائی، ابوحاتم رازی، عقیلی،
ابن‌حبان ،
ابن‌عدی ،
دار قطنی او را تضعیف نموده‌اند
از میان روایت کنندگان از ابوصلت فرزندش محمد،
احمد بن یحیی بلاذری ، عبدالله بن احمد ابی خیثمه، ابوبکر ابن ابی‌الدنیا، یعقوب ابن سفیان بسوی، سهل بن زنجله، احمد بن منصور رمادی و عباس بن محمد دوری را می‌توان یاد کرد
ابوالصلت کتابی در باب
وفات امام رضا (ع) تألیف کرده که نجاشی از آن نام برده
و
ابن‌بابویه از آن در عیون اخبار الرضا
استفاده کرده است.
هم اکنون آرامگاهی منسوب به وی با نام خواجه اباصلت در سمت شرقی بیرون شهر
مشهد وجود دارد. در
قم و
سمنان نیز مزارهایی منسوب به وی وجود داشته است.
(۱) ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲ م.
(۲) ابن‌بابویه، محمد بن علی، عیون الاخبار الرضا، به کوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علمیه.
(۳) ابن‌حبان، محمد، کتاب المجرحین، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت، دارالمعرفه.
(۴) ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ ق.
(۵) ابن‌شاهین، عمر بن احمد، تاریخ اسماء الثقات، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ ق.
(۶) ابن‌عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
(۷) اعتماد السلطنه، محمد حسن، مطلع الشمس، تهران، ۱۳۰۰ق.
(۸) بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶ م.
(۹) بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد باقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷ م.
(۱۰) جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب، احوال الرجال، به کوشش صبحی بدری سامرائی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
(۱۱) خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
(۱۲) ذهبی، محمد بن احمد، تذهیب التهذیب، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
(۱۳) ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش صالح سمر، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
(۱۴) ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳ م.
(۱۵) طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش.
(۱۶) طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م.
(۱۷) عجلی، احمد بن عبدالله، تاریخ الثقات، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴ م؛
(۱۸) عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ م.
(۱۹) نجاشی، احمد بن علی، رجال، به کوشش محمد جواد نائینی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالصلت هروی»، ج۵، ص۲۲۶۵.
