أَفَلَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَفَلَ: (فَلَمّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الآفِلينَ)«أَفَلَ» (به فتح همزه و فاء) به معنای
غروب کردن است.
در تعقيب نكوهشى كه
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) از بت‌ها داشت، و دعوتى كه از
آزر براى ترک
بت پرستی نمود،
خداوند به مبارزات منطقى ابراهيم (علیه‌السلام) با گروه‌هاى مختلف بت پرستان اشاره كرده و چگونگى پى‌بردن او را به اصل
توحید از طريق استدلالات روشن عقلى شرح مى‌دهد.
به خصوص در این
آیه استدلال ابراهيم (علیه‌السلام) را از
افول و
غروب ستاره و
خورشید بر عدم الوهيت آن‌ها روشن مى‌سازد.
به موردی از کاربرد «أَفَلَ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَلَمّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَى كَوْكَبًا قالَ هَذا رَبّي فَلَمّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الآفِلينَ) «هنگامى كه تاريكى
شب او را فرا گرفت،
ستاره‌اى را مشاهده كرد؛ گفت: «اين
پروردگار من است؟!» امّا هنگامى كه
غروب كرد، گفت: «
غروب كنندگان را
دوست ندارم.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: افول به معنای
غروب است، ابراهيم (علیه‌السلام)
اعتقاد به
ربوبیت و خدايى
کوکب را به
غروب آن ابطال كرده و فرموده است که
ستاره پس از
غروب از بينندگان پنهان مى‌شود، و چيزى كه پنهان است چطور مى‌تواند كار خود را كه به عقيده آنان
تدبیر عالم كون است، ادامه دهد؟ علاوه بر اين‌كه ارتباط بين
رب و
مربوب ارتباطى است حقيقى و واقعى كه باعث
محبت مربوب نسبت به رب خود مى‌شود، و تكوينا آن را مجذوب و تابع اين مى‌سازد، و اجرام فلكى داراى چنين جذبه‌اى نيستند و جمال و زيبايى آن‌ها عاريتى و متغير است، و مجذوب شدن در برابر چنين چيزى معنا ندارد، و اگر مى‌بينيد مردمى مادى در برابر زيبايى‌هاى ناپايدار
دنیا، خود باخته و شيفته آن مى‌شوند در حقيقت از ناپايدارى آن
غفلت مى‌ورزند و در اثر سرگرمى و استغراقى كه دارند، به
یاد زوال و فناى آن‌ها نمى‌افتند، و معقول نيست كه پروردگار آدمى مانند زيبايى‌ها و تجملات ناپايدار دنيا، در معرض
مرگ و
حیات، ثبوت و زوال،
طلوع و
غروب،
ظهور و
خفا،
پیری و
جوانی،
زشتی و
زیبایی و امثال اين دگرگونی‌ها واقع گردد، و اين مطلب گرچه ممكن است به نظر بعضى‌ها مطلبى خطابى، يا بيانى شعرى باشد، و ليكن اگر دقت بفرمائيد خواهيد ديد كه برهانى است قطعى بر مساله
توحید.
و به هر حال، ابراهيم (علیه‌السلام) مساله ربوبيت كوكب را از راه اين‌كه
غروب و تغير بر آن عارض مى‌شود ابطال كرده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «افل»، ج۱، ص۶۸.
