• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

أسالیب بلاغیة، الفصاحة البلاغة المعانی (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی»، اثر احمد مطلوب است.



«أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی»، اثر احمد مطلوب، کتابی است به زبان عربی، پیرامون فنون بلاغت و بررسی موضوعاتی از قبیل فصاحت، بلاغت و مباحثی که در دانش معانی از قدیم مطرح بوده است.


کتاب، با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو بخش و هر بخش در چندین فصل، تنظیم شده است.

نویسنده در ابتدا، «فصاحت» را از لحاظ لغوی و اصطلاحی، مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس به علم معانی و مباحث مختلف آن پرداخته است.


در مقدمه، پس از اشاره به جایگاه علم معانی، موضوع بخش‌های کتاب، بیان و توضیح مختصری پیرامون آن‌ها ارائه گردیده است.

۳.۱ - بخش اول

بخش اول، در دو فصل زیر، تنظیم شده است:

۳.۱.۱ - فصل اول

فصل اول، به بررسی لغوی و اصطلاحی« فصاحت» اختصاص یافته و در آن، ضمن بحث از فصاحت در قرآن و احادیث، به ترتیب کلام و دیدگاه علما و بزرگان زیر، پیرامون آن، مطرح گردیده است:جاحظ؛ ابن قتیبه؛ مبرد؛ ثعلب؛ ابن المعتز؛ قدامه؛ ابن وهب؛ العسکری؛ ابن سنان؛ عبدالقاهر؛ الرازی؛ ابن اثیر؛ السکاکی؛ ابن مالک و خطیب قزوینی.
[۱] أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۱۱ تا ۴۲.
در همین فصل خاطرنشان شده است که برخی از بزرگان، تفاوتی بین واژه فصاحت و بلاغت نگذاشته‌اند، بلکه یکی را به‌جای دیگری به کار برده‌اند؛ مثلا جاحظ، بلاغت را چنین تعریف کرده است:« کلام را در صورتی می‌توان بلیغ دانست که لفظ و معنا با هم به گوش و دل برسند؛ نه اینکه ورود لفظ به گوش، زودتر از ورود معنای آن به دل باشد»؛ در این تعریف، فصاحت و بلاغت، با هم درآمیخته‌اند.
[۲] أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۱۳.


۳.۱.۱.۱ - اقسام شعر

نویسنده در ادامه، عبارتی را از ابن قتیبه ( ۲۶۷ ق) نقل کرده که وی ضمن بحث از الفاظ، شعر را به چهارگونه زیر تقسیم کرده است:
۱. شعری که هم لفظش زیباست و هم معنایش نیکو؛
۲. شعری که لفظش زیباست، ولی از فایده خالی است؛
۳. شعری که معنای آن نیکو، ولی الفاظ آن قاصر است؛
۴. شعری که لفظ و معنای آن، هر دو متأخر است.
[۳] أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۱۸.


۳.۱.۲ - فصل دوم

در فصل دوم نیز ضمن بررسی لغوی و اصطلاحی بلاغت، دیدگاه علمای زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: جاحظ؛ مبرد؛ العسکری؛ ابن سنان؛ عبدالقاهر؛ الرازی؛ ابن اثیر؛ سکاکی و خطیب قزوینی.
[۴] أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۵۱ تا ۶۰.


به نظر نویسنده، بلاغت از کلماتی است که استعمال آن در کتب ادب، شایع بوده و در بسیاری از مواقع، با فصاحت هم‌معنی گرفته شده و در برخی مواضع، این دو کلمه به‌جای یکدیگر استعمال شده است. این واژه در لغت به معنای انتها و وصول شناخته شده و در لسان عرب، «تبلغ بالشی‌ء» وصول به مراد دانسته شده است.
[۵] أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۵۱.


۳.۲ - بخش دوم

در بخش دوم، به علم معانی پرداخته شده است. نویسنده، مباحث مربوطه را بر طبق تقسیم سکاکی، به بیان، معانی، محسنات لفظیه و معنویه و بدیع، تقسیم کرده است.
[۶] أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۶۵.


نویسنده پیرامون هریک از این علوم، ابتدا به تعریف آن پرداخته و سپس، با کمک شواهد قرآنی و اشعار عربی، جوانب مختلف آن علم را تشریح نموده است.

علم معانی، از جمله اصطلاحاتی است که بلاغیون آن را بر مباحث بلاغی که مربوط به جمله و عوارض آن از جمله تقدیم و تأخیر، ذکر و حذف، تعریف و تنکیر، قصر، فصل و وصل و ایجاز و اطناب می‌باشد، اطلاق کرده‌اند.
[۷] أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۶۷.


از جمله مباحث مطرح‌شده در این بخش، عبارتند از: نظریه نظم، نقد روش سکاکی، خبر و انشاء، احوال جمله، فصل و وصل، ایجاز و اطناب، خروج از مقتضای ظاهر و...


فهرست مطالب و آثار مؤلف، در انتهای کتاب آمده است.

پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.


۱. أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۱۱ تا ۴۲.
۲. أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۱۳.
۳. أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۱۸.
۴. أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۵۱ تا ۶۰.
۵. أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۵۱.
۶. أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۶۵.
۷. أسالیب بلاغیة، الفصاحة ـ البلاغة ـ المعانی، احمد مطلوب، متن کتاب، ص۶۷.



نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي.



جعبه ابزار