آگاهی در تربیت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
تربیت و
پرورش،
آگاهی و بینش و
آگاهی به
معارف الهی نقش اساسی دارد.
آگاهی و بینش، در
تربیت و
پرورش نقش اساسی دارد.
قد جآءکم بصآئر من ربکم فمن ابصر فلنفسه ومن عمی فعلیها ومآ انا علیکم بحفیظ. «دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد کسی که (به وسیله آن، حق را) ببیند، به سود خود اوست و کسی که از دیدن آن
چشم بپوشد، به زیان خودش می باشد و من نگاهبان شما نیستم (و شما را بر قبول
ایمان مجبور نمی کنم).»
(«رب» در اصل به معنای تربیت است و به صورت مطلق، تنها به
خداوند متعال اطلاق می‌شود که عهده دار مصلحت موجودات است.)
قال لقد علمت مآ انزل هـؤلاء الا رب السمـوت والارض بصآئر وانی لاظنک یـفرعو ن مثبورا. «(
موسی) گفت: «تو می دانی این آیات را جز پروردگار آسمانها و
زمین- برای روشنی دلها- نفرستاده و من
گمان می کنم ای
فرعون، تو (بزودی) هلاک خواهی شد!»
"قد جاءکم بصائر من ربکم فمن ابصر فلنفسه و من عمی فعلیها... " در
مجمع البیان می گوید: کلمه "بصیرة" به معنای بینه و دلالتی است که به وسیله آن هر چیز آن طور که هست دیده شود، و کلمه "بصائر" جمع آن است. بعضی از
مفسرین دیگر گفته اند که کلمه "بصیرة" نسبت به
قلب به منزله بینایی نسبت به چشم سر است، و به هر معنایی که باشد در این باب به معنای ادراک حاسه بینایی است که برای رسیدن به خارج و ظاهر هر چیزی از قوی‌ترین ادراکات شمرده می‌شود، و این دیدن و ندیدن که در
آیه شریفه است مجازا به معنای
علم و
جهل و یا
ایمان و
کفر است.
گویا خدای تعالی با این جمله خواسته است به احتجاجاتی که در آیات قبلی بر وحدانیت خود و شریک نداشتنش کرده بود اشاره کند. بنا بر این، معنای آن چنین خواهد بود که: این برهان و احتجاج های روشنی که اقامه کردیم مایه بصیرتی بود که از جانب
خداوند برای شما به سوی من
وحی شد. این خطابی است که
پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به مردم کرده و سپس فرموده: شما ای مشرکین در کار خود مختارید اگر خواستید با این احتجاجات بصیرت بیابید، و اگر نخواستید نسبت به فهم آن به همان کوری خود باقی بمانید. و اینکه در‌باره
بصیرت و
بینایی فرمود: "فلنفسه" و در‌باره جهالت و کوری فرمود: "فعلیها" بدان سبب بوده که بصیرت یافتن آنان به نفعشان و جهالت و کوریشان به ضررشان است.
تربیت به همراه تبلیغ
معارف قرآن و
حکمت به مردم، از اهداف
بعثت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بود.
ربنا وابعث فیهم رسولا منهم یتلوا علیهم ءایـتک ویعلمهم الکتـب والحکمة ویزکیهم انک انت العزیز الحکیم. «پروردگارا! در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیز، تا
آیات تو را بر آنان بخواند، و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد، و پاکیزه کند زیرا تو توانا و حکیمی (و بر این کار، قادری)»
کما ارسلنا فیکم رسولا منکم یتلوا علیکم ءایـتنا ویزکیکم ویعلمکم الکتـب والحکمة ویعلمکم ما لم تکونوا تعلمون. «همان گونه (که با
تغییر قبله،
نعمت خود را بر شما کامل کردیم،) رسولی از خودتان در میان شما فرستادیم تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را
پاک کند و به شما، کتاب و
حکمت بیاموزد و آنچه را نمی دانستید، به شما یاد دهد.»
لقد من الله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم ءایـته ویزکیهم ویعلمهم الکتـب والحکمة وان کانوا من قبل لفی ضلـل مبین. «خداوند بر
مؤمنان منت نهاد (نعمت بزرگی بخشید) هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن، در
گمراهی آشکاری بودند.»
هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم ءایـته ویزکیهم ویعلمهم الکتـب والحکمة وان کانوا من قبل لفی ضلـل مبین. «و کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می خواند و آنها را تزکیه می کند و به آنان کتاب (
قرآن) و حکمت می آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند»
آگاهی به معارف
الهی، در تربیت و رشد
انسان نقش بسزایی دارد.
قال له موسی هل اتبعک علی ان تعلمن مما علمت رشدا. «موسی به او گفت: «آیا از تو پیروی کنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شده و مایه رشد و صلاح است، به من بیاموزی؟»
از تعبیر "رشدا" چنین استفاده می شود که
علم هدف نیست، بلکه برای راه یافتن به مقصود و رسیدن به خیر و صلاح می باشد، چنین علمی ارزشمند است و باید از استاد آموخت و مایه افتخار است.
کلمه "رشد" در معنا مخالف "غی" است، آن به معنای اصابت به واقع و صواب و این به معنای خطا رفتن است. کلمه "رشد" در آیه شریفه،
مفعول له و یا
مفعول به است. و معنای آیه این است که: موسی گفت آیا اجازه می دهی که با تو بیایم، و تو را بر این اساس پیروی کنم که آنچه
خدا به تو داده برای اینکه من هم به وسیله آن رشد یابم به من تعلیم کنی؟ و (یا) آنچه را که خدا از رشد به تو داده به من هم تعلیم کنی؟.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۴۵۱، برگرفته از مقاله «آگاهی در تربیت».
