آشوب آخرالزمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آشوبِ اخِرُالزَّمان، رساله تاریخی مختصری پیرامون حوادث دوران
مشروطیت در
خراسان ، نوشته
شیخ حسین اولیای بافقی (زنده در ۱۳۳۰ق/۱۹۱۲م) است.
نویسنده در این رساله که آن را در همین
سال خطاب به یکی از بزرگان معاصرش نگاشته، به شرح رویدادهای روزگار
استبداد صغیر و
جنگ رشیدالسلطان و ارشدالدوله پرداخته‌است.
وی پس از مقدمه‌ای کوتاه اوضاع شهر
مشهد را بررسی کرده و از کشمکش میان مشروطه‌خواهان و استبداد‌جویان آن شهر سخن رانده‌است. او هرچند به تصریح از مشروطه‌خواهان انتقاد نکرده و جانب مستبدان را نیز نگرفته‌است، لیکن از
محمدعلی‌شاه با احترامی بسیار یاد کرده و از این‌که این آشوب‌ها مایه برهم خوردن اوضاع اجتماعی کشور گردیده، تلویحاً به انتقاد پرداخته‌است.
حادثه بمباران
حرم مطهر
حضرت رضا (علیه السلام) توسط نیروهای
روسی در این رساله به تفصیل شرح داده شده‌است. نویسنده که خود ناظر این جریان بوده، پس از ختم غایله به درون حرم راه یافته و از
خسارات و کشتارهایی که در آن‌جا به بار آمده به گونه‌ای مفصل سخن رانده و اقوال گوناگونی را که در آن روز‌ها از تعداد کشته‌ها و میزان
دزدی‌ها از
موزه و
کتابخانه آستان‌قدس در میان مردم پراکنده بوده، برشمرده‌است. چنین می‌نماید که او در نقل این مسائل جانب
احتیاط را نگه داشته‌است.
در صفحه پایانی اشاره کرده که این رساله را در مدت ۱۲ روز نوشته‌است و از این‌که به جای گردآوری
احادیث مذهبی و پرداختن به دانشهای
دینی، به تاریخ‌نویسی و
روزنامه‌نگاری روی آورده، همکارانش او را نکوهش کرده‌اند. روی هم، این رساله در روشن ساختن گوشه‌هایی از تاریخ ولایات
ایران در دوران
مشروطیت و آشوبهای پس از آن،
اثری سودمند است و برای تکمیل این قسمت از تاریخ، منبعی ارزنده به شمار می‌آید.
این رساله یک‌بار در
مجله وحید (شمـ ۲۵۶-۲۵۷،
خرداد ۱۳۵۸ش) به چاپ رسیده و نسخه خطی آن‌که به
خط نویسنده‌است و آن را در تاریخ ۱۷
جمادی‌الاول ۱۳۳۰ق/۴ مه ۱۹۱۲م تحریر کرده در کتابخانه
آستان قدس رضوی موجود است.
(۱) آستان‌قدس، فهرست، ۷/۳.
(۲)اولیای بافقی، شیخ‌حسین، «آشوب آخرالزمان»، وحید، س ۱۷، شمـ ۴، ۵ (خرداد ۱۳۵۸ش)، شماره مسلسل ۲۵۶-۲۵۷، ص۵۱-۶۳.
(۳) منزوی، احمد، فهرست خطی فارسی، ۶/۴۲۱.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آشوب آخرالزمان»، ج۱، ص۲۳۴.
