میثاق (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
میثاق: (مِنَ النَّبیّینَ میثاقَهُمْ) «میثاق» از مادّه
«ثِقَة» چنان که «
راغب» در «
مفردات» می‌گوید: به معنای پیمان مؤکدی است که توام با
سوگند و
عهد بوده باشد،
بنابراین ذکر
«غلیظاً» در آیه تاکیدی است افزون بر این معنا. این تعبیر می‌تواند اشاره به فطرت توحیدی باشد و یا دلائل عقلی که با مشاهده نظام آفرینش بر انسان ظاهر می‌گردد.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
میثاق:
(وَ اِذْ اَخَذْنا مِنَ النَّبیّینَ میثاقَهُمْ وَ مِنکَ وَ مِن نُّوحٍ وَ اِبْراهیمَ وَ مُوسَی وَ عیسَی ابْنِ مَرْیَمَ وَ اَخَذْنا مِنْهُم مّیثاقًا غَلیظًا) ((به خاطر آور هنگامی را که از
پیامبران پیمان گرفتیم و همچنین از تو و از
نوح و
ابراهیم و
موسی و
عیسی بن مریم و ما از همه آنان پیمان محکمی گرفتیم که در ادای مسؤولیت کوتاهی نکنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اضافه میثاق به ضمیری که به انبیاء بر می‌گردد خود دلیل است بر اینکه مراد از میثاق انبیاء، میثاق خاص به ایشان است، هم چنان که بردن نام پیغمبران به لفظ انبیاء این معنا را می‌فهماند، که میثاق پیغمبران میثاقی است که با صفت نبوت آنان ارتباط دارد و غیر از آن میثاقی است که از عموم
بشر گرفته و آیه
(وَ اِذْ اَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرّیَّتَهُمْ وَ اَشْهَدَهُمْ عَلی اَنْفُسِهِمْ اَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالوا بَلی) از آن خبر می‌دهد و مساله میثاق گرفتن از انبیاء در جای دیگر نیز آمده و فرموده:
(وَ اِذْ اَخَذَ اللَّهُ مِیثاقَ النَّبیّینَ لَما آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قالَ اَ اَقْرَرْتُمْ وَ اَخَذْتُمْ عَلی ذلِکُمْ اِصْری قالوا اَقْرَرْنا) آیه مورد بحث هر چند بیان نکرده که آن عهد و میثاقی که از انبیاء گرفته شده چیست و تنها به طوری که گفتیم اشاره‌ای دارد به اینکه عهد مزبور چیزیست مربوط به پست
نبوت، لیکن ممکن است از آیه دیگری که از
سوره آل عمران نقل کردیم استفاده کرد که آن میثاق عبارت است از وحدت کلمه در
دین و اختلاف نکردن در آن.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ ما لَکُمْ لا تُؤْمِنونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسولُ یَدْعوکُمْ لِتُؤْمِنوا بِرَبِّکُمْ وَ قَدْ اَخَذَ مِیثاقَکُمْ اِن کُنتُم مُّؤْمِنینَ) (چرا به
خدا ایمان نمی‌آورید در حالی که پیامبر شما را می‌خواند که به پروردگارتان ایمان بیاورید و از شما پیمان گرفته است پیمانی از طریق
فطرت و
خرد، اگر اهل ایمان آوردن هستید.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ قَدْ اَخَذَ میثاقَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ) این جمله توبیخی را که از اول آیه فهمیده می‌شد تاکید می‌کن و ضمیر در اخذ -گرفت- به خدای سبحان برمی‌گردد، البته ممکن هم هست که به
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برگردد، (چون رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هم از مسلمانان
بیعت و میثاق می‌گرفت) و به هر حال منظور از میثاقی که گرفته شده همان چیزی است که
شهادت هر مسلمانی بر آن دلالت دارد. شهادت مسلمان بر وحدانیت خدا و رسالت رسول او در آن روزی که
اسلام می‌آورد دلالت داشت بر اینکه از همین روز
تسلیم و
مطیع خدا و رسول است. بعضی از
مفسرین گفته‌اند: مراد از میثاق آن عهدی است که در روز الست در
عالم ذر از هر انسانی گرفته‌اند
و بنابراین احتمال ضمیر در اخذ تنها می‌تواند به خدای سبحان برگردد و لیکن این احتمال از سیاق که سیاق
احتجاج علیه
مؤمنین است به دور است، برای اینکه مؤمنین به یاد چنین میثاقی نبودند. علاوه بر این، میثاق در عالم ذر اختصاص به مؤمنین ندارد،
کفار و
منافقین هم، چنین میثاقی سپرده‌اند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «میثاق»، ص۵۶۷.
