میتة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
میتة:
(عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ) میتة: مؤنث
«ميت» به معنى «مرده و مردار» است.
اين واژه از نظر فقهى و شرعى با توجه به
آیه مورد بحث، مفهوم وسيعى دارد و هر حيوانى كه از طريق شرعى ذبح نشده باشد در مفهوم
«ميتة» داخل است.
ولى در
لغت،
«ميتة» به حيوانى گفته مى‌شود كه خودبه‌خود بميرد.
به موردی از کاربرد
میتة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الْدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّيَةُ وَ النَّطِيحَةُ وَ مَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُمْ وَ مَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَ أَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلاَمِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ) (گوشت مردار، خون، گوشت خوک و حيوانى كه به غير نام
خدا ذبح شود و حيوان خفه شده و به زجر كشته شده و حيوانى كه براثر پرت شدن از بلندى بميرد و حيوانى كه به ضرب شاخ حيوان ديگرى مرده باشد. و باقيمانده صيد حيوان درنده- مگر آن‌كه به موقع به آن شكار برسيد و آن را سر ببريد- و حيوانى كه روى بت‌ها يا در برابر آن‌ها ذبح مى‌شود، همه بر شما حرام شده است و همچنين تقسيم كردن گوشت حيوان بوسيله چوبه‌هاى تيرِ مخصوص بخت آزمايى؛ تمام اين اين‌ها، فسق و
گناه است.- امروز،
کافران از شكست آيين شما مأيوس شدند؛ بنابراين، از آن‌ها نترسيد و از مخالفت من بترسيد! امروز،
دین شما را برايتان كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و
اسلام را به عنوان آيين جاودان شما پذيرفتم- امّا كسانى كه در حال گرسنگى، ناچار شوند و تمايل به گناه نداشته باشند، مانعى ندارد كه از گوشت‌هاى ممنوع بخورند؛-
خداوند، آمرزنده و مهربان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين آيه شريفه مشتمل است بر حرمت خون و سه نوع گوشت كه در سوره‌هايى كه از
قرآن قبل از اين سوره نازل شده بود نيز ذكر شده بود، مانند دو
سوره انعام و
نحل كه در
مکه نازل شده بودند، و
سوره بقره كه اولين سوره مفصلى است كه در
مدینه نازل شد.
در سوره انعام فرموده بود:
(قُلْ لا أَجِدُ فِي ما أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّماً عَلى طاعِمٍ يَطْعَمُهُ، إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً، أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ، فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ، فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ) در سوره نحل و سوره بقره فرموده:
(إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ) همه اين آيات- به طورى كه ملاحظه مى‌كنيد- آن چهار چيز كه در صدر آيات مورد بحث ذكر شده‌اند حرام كرده، و آيه مورد بحث از نظر استثنايى كه در ذيل آن آمده شبيه به آن آيات است، در آن آيات مى‌فرمود:
(فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ ...)در اين‌جا فرموده:
(فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ) و بنابر اين آيه سوره مائده نسبت به اين معانى كه در آن آيات آمده در حقيقت مؤكد است.
بلكه نهى از آن چهار چيز و مخصوصا سه تاى اول يعنى ميته، خون، گوشت خوک تشريعش قبل از سوره انعام و نحل بوده، كه در مكه نازل شده‌اند، براى اين‌كه آيه سوره انعام تحريم اين سه چيز و حداقل گوشت خوک را به آن علت مى‌داند كه رجس و پليدى است، و همين خود، دلالت دارد بر اين‌كه قبلا رجس تحريم شده بود.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر
لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «میتة»، ج۴، ص۳۵۹.
