منظومة فی الغناء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منظومة فی
الغناء تإلیف آیة الله
شیخ محمد هادی تهرانی قدس سره بوده
و مسائل غنا به صورت نظم گفته شده است.
شیخ آقا بزرگ تهرانی قدس سره منظومه‌ای در
غنا را اینچنین معرفی کرده است:
منظومة فی
الغناء و حرمتها، لمحمد هادی، اولها:
عجزا من الحمد لاغنی الاغنیا جاعلنا امة خیر الانبیاء...
مختصرة فی اربعة
و عشرین بیتا فی مکتبة الملک بطهران، مع منظومة فی النحو.
این مجموعه در کتابخانه ملک به شمارۀ ۵۴۲۵ ثبت شده،
و در فهرست آن کتابخانه (ج ۸، ص۳۷۸۳۷۷) در معرفی آن آمده است:
نسخ خوش بی تاریخ
و بی نام از سدۀ سیزدهم، ۱۵ برگ، ۷ س.
چنانکه ملاحظه می‌شود نه شیخ آقا بزرگ تهرانی
و نه فهرست نگاران کتابخانۀ ملک، هیچ کدام موفق نشده‌اند ناظم این منظومه را بشناسند. علتش آن است که در نسخۀ کتابخانه ملک هیچ نام
و نشانی از ناظم
و حتی کاتب
و تاریخ کتابت دیده نمی‌شود. تنها نکته‌ای که از این منظومه استفاده می‌شود این است که نام ناظم آنها محمد هادی بوده همان طور که تهرانی از آن استفاده
و ذکر کرده است زیرا ناظم در منظومۀ خود گوید:
ثم محمد بهاد قد دعی یقول اثباتا لامر ادعی
از آنجا که در هیچ یک از کتابهای تذکره
و سرگذشت
و تراجم
و کتابشناسیها بجز ذریعه نامی از این منظومۀ غنا به میان نیامده است کوشش
و فحص بسیار ما برای یافتن ناظم آن به جایی نرسید تا اینکه به رسالۀ غنای آیة الله شیخ محمد هادی تهرانی قدس سره که گاهی از ایشان با تعبیر «مکفر» یاد می‌شود دست یافتیم که در این مجموعه پس از این منظومه چاپ شده است
و پس از دقت بسیار در آن متوجه شدیم که بعضی مواضع آن شرح مزجی همین اشعار است، بدون اینکه اشاره‌ای به این شده باشد، به طوری که بدون دقت بسیار انسان متوجه این نکته نمی‌شود. در رسالۀ غنا شیخ هادی تصریح می‌کند که این اشعار از آن خود اوست، از جمله آنجا که می‌گوید: فقلت:
و هو
محرم و ذا الحکم علی مله من الصوت یدور مسجلا
بنا بر این مسلم می‌شود که این منظومه اثر شیخ هادی تهرانی (طاب ثراه) است. مؤلف رساله غنا را در
زمان حیات شیخ انصاری قدس سره تالیف کرده زیرا از شیخ با تعبیراتی دال بر حیات ایشان یاد کرده است.
به هر حال، آنچه در نسخۀ کتابخانۀ ملک آمده همین بیست
و چهار بیت است که پس از این مقدمه چاپ شده است، ولی روشن است که این نسخه کامل نیست
و به نسخۀ دیگری از این منظومه هم دست نیافتیم. خوشبختانه برخی از ابیات این منظومه که در نسخۀ ملک نیست در ضمن رسالۀ غنای شیخ هادی آمده است که دلیل صریحی است بر اینکه نسخۀ ملک ناقص است.
از جمله ابیاتی که در رسالۀ غنا آمده
و ما شعر بودن آنها را تشخیص دادیم چون تمیز دادن متن از شرح براحتی ممکن نیست
و در نسخۀ ملک نیامده این ابیات است:
و هو لدی جائز
و انما
یحرم ان اوجب ما قد
حرما هذا، فان اراد ان ما عری غیر
الغناء لغة فحاله کما تری
و ان اراد ان کل ما علن فانما لما به قد اقترن
فذاک تاویل لذی العبائر بلا ضرورة،
و فی الجواهر
ضرورة المذهب للمختار ففاسد توهم اضطرار
و ان اراد انما
یحرم ما قد علما ففیه ما مما ذکرنا ظهرا
مستند المحرمین فاسد
و کشف هذا الاتفاق کاسد
و بعض آی الباب آیة علی تفصیلنا
و بعضها قد اجملا
و کلهم بها علی المنع استدل
و هی کما تری علی العکس ادل
و المفرد المقرون باللام اذا لا عهد فالعموم منه نبذا
بل اظهر النقل او الشهرة ما اطلق فیما اوجب
المحرما فلیس
للحرمة عندی مستند
و للذی شک البراءة السند
این را هم بیفزاییم که همۀ ابیات نسخۀ ملک در رسالۀ غنا نیامده است، بنا بر این نسبت بین این دو عموم من وجه است،
و چه بسا منظومه غنا مشتمل بر ابیاتی بوده که در هیچ یک از این دو نیست.
نرم افزار مجموعه جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
