• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مسلمانان بلژیک

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اولین گروه معدود مسلمان پیش از جنگ جهانی اول از اروپای شرقی، بویژه آلبانی، به بلژیک مهاجرت کردند.

فهرست مندرجات

۱ - هجرت انبوه مسلمانان به بلژیک
       ۱.۱ - استخدام کارگر
       ۱.۲ - روند مهاجرت
       ۱.۳ - ملیت مهاجران
       ۱.۴ - جمعیت مهاجران
۲ - جایگاه اسلام در بلژیک
       ۲.۱ - پراکندگی مسلمانان
       ۲.۲ - مذهب غالب
۳ - رسمیت دین اسلام
       ۳.۱ - عوامل رسمیت
       ۳.۲ - روند رسمیت دین اسلام
       ۳.۳ - تصویب طرح
       ۳.۴ - تعهدات دولت
       ۳.۵ - اجرای قانون
       ۳.۶ - وضعیت آموزش مسلمانان
۴ - مساجد و محافل
       ۴.۱ - مساجد نخستین
       ۴.۲ - تبدیل مراکز عبادی به مسجد
       ۴.۳ - تعداد مساجد
       ۴.۴ - اداره مساجد
۵ - مرکز اسلامی بلژیک
       ۵.۱ - شروع فعالیت
       ۵.۲ - بخش‌های مختلف
       ۵.۳ - هیئت امنا
       ۵.۴ - تامین هزینه‌ها
       ۵.۵ - فعالیت‌ها
       ۵.۶ - بنای مسجد
۶ - کاهش قدرت مرکز اسلامی
       ۶.۱ - مدیریت سعودی‌ها
       ۶.۲ - شورای عالی مسلمانان
       ۶.۳ - شورای خرمندان
       ۶.۴ - اختلاف دو شورا
       ۶.۵ - نهاد اجرایی مسلمانان
       ۶.۶ - رسمیت نهاد اجرایی
۷ - جماعت تبلیغ بلژیک
       ۷.۱ - هدف اصلی
       ۷.۲ - تاکید بر احکام اسلام
       ۷.۳ - تشکیل سازمان
۸ - اتحادیه مساجد بلژیک
       ۸.۱ - ارتباط مسلمانان و دولت
       ۸.۲ - فعالیت‌‌ها
       ۸.۳ - اهداف
       ۸.۴ - موفقیت اندک
۹ - تشکل‌های دیگر
۱۰ - اسلام زنده و فعال
۱۱ - فهرست منابع
۱۲ - پانویس
۱۳ - منبع



مهاجران مسلمان به صورت انبوه در دهه ۱۳۴۰ ش /۱۹۶۰ وارد بلژیک شدند.
[۱] علی کتانی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ج۱، ص۶۷، ترجمه محمدحسین آریا، تهران ۱۳۶۸ ش.


۱.۱ - استخدام کارگر


بیشتر آنان به عنوان کارگران ارزان از مناطق روستایی مراکش و ترکیه بودند.
ازینرو سرکنسولگری بلژیک در ترکیه و مراکش اقدام به استخدام کارگران ترک و مراکشی کرد.
[۲] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۰، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.


۱.۲ - روند مهاجرت


از دهه ۱۹۶۰ به بعد، شمار مسلمانان مهاجر همواره در حال افزایش بوده است (در ۱۳۳۹ ش /۱۹۶۰ حدود ۲۰۰، ۱تن؛ در ۱۳۴۹ش /۱۹۷۰ حدود ۰۰۰، ۶۵تن؛ در ۱۳۶۴ش /۱۹۸۵ حدود ۰۰۰، ۲۰۰ تن؛ در ۱۳۷۱ ش/ ۱۹۹۲ حدود ۰۰۰، ۲۵۰تن؛ و در ۱۳۷۶ش/ ۱۹۹۷ بیش از ۰۰۰، ۳۰۰تن از ۴۲ کشور).

۱.۳ - ملیت مهاجران


این مهاجران از نظر ملیت از مراکش، ترکیه، الجزایر، تونس، ایران، پاکستان، آلبانی، لبنان، یوگسلاوی سابق و دیگر کشورها بوده‌اند.

۱.۴ - جمعیت مهاجران


مسلمانانِ اصالتاً بلژیکی نیز در حدود بیست هزار تن برآورد می‌شوند.
بدین ترتیب، جمعیت مسلمانان ۳% از کل جمعیت بلژیک (ده میلیون تن) و بیش از یک چهارم جمعیت مهاجر بلژیک را در برمی گیرد.



بنابراین اسلام، پس از مسیحیت، دومین دین رایج در این کشور است.
[۳] عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۱، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.


۲.۱ - پراکندگی مسلمانان


حدود نیمی از مسلمانان بلژیک، در بروکسل (پایتخت کشور) زندگی می‌کنند و ۱۰% جمعیت این شهر را تشکیل می‌دهند و بقیه آن‌ها در شهر‌های آنت ورپ، گنت، لیم بورگ، لیژ، شارلروا، منس و نامور اقامت دارند.

۲.۲ - مذهب غالب


بیشتر مسلمانان بلژیک، سنّی مذهب و اغلب آن‌ها مالکی و حنفی‌اند و شبکه گسترد‌های از سازمان‌های مذهبی را ـ که بعضاً سرّی نیز هستند ـ به وجود آورده‌اند.
عمده مسلمانان بلژیک از اخوان المسلمین مصر و اتحادیه دانشجویان مسلمان الهام می‌گیرند و فرقه‌‌های صوفیِ عَلَویّه و سلیمانیّه از حمایت گسترده مهاجران مسلمان برخوردارند.



در اواسط دهه ۱۹۶۰، مسلمانان از دولت بلژیک مصرّاً خواستند تا دین اسلام را در کشور به رسمیت بشناسد، زیرا جمعیت مسلمانان بمراتب از پیروان کلیسای انگلستان و یهودیان بیش‌تر بود.
[۴] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۳ـ۹۴، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
[۵] عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۱، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.
در ۱۳۴۴ ش /۱۹۶۵، سفیران کشور‌های اسلامی نیز از این درخواست حمایت کردند.
[۶] عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۱، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.


۳.۱ - عوامل رسمیت


رشد سریع مهاجران مسلمان و افتتاح شعبه‌‌های مختلف مراکز اسلامی در بلژیک و همچنین بالارفتن قیمت نفت در اوایل دهه ۱۹۷۰، مقام‌های دولتی بلژیک را بر آن داشت تا به منظور حفظ روابط با کشور‌های اسلامی، بویژه کشور‌های عربی، و نیز نظارت بیش‌تر بر مسلمانان ـ که روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شد ـ به رسمیت شناختن دین اسلام را در چارچوب قوانین خود، دوباره بررسی کنند.
[۷] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۴، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.


۳.۲ - روند رسمیت دین اسلام


تلاش اولیه برای ارائه طرح رسمی شدن اسلام در ۱۳۵۰ ش/ ۱۹۷۱ در مجلس سنا با شکست روبرو شد. یک سال بعد، این طرح برای بررسی بیش‌تر به وزارت دادگستری فرستاده شد. مفاد مندرج در طرح عبارت بود از: کمک‌های دولتی به مساجد و مراکز اسلامی، تأمین حقوق ائمه جماعت، پرداخت ۳۰% از هزینه‌‌های ساختمانی مراکز یاد شده از سوی دولت و تفویض اختیارات بیش‌تر به مقام‌های محلی برای رسیدگی به مساجد و مراکز اسلامی.

۳.۳ - تصویب طرح


وزارت دادگستری بلژیک، با تعیین هیئتی خواستار رسیدگی بیش‌تر شد. این هیئت پس از مطالعه و بررسی، نتیجه گرفت که این موضوعات، با قانون مصوب ۱۲۸۷/۱۸۷۰ مبنی بر پرداخت هزینه‌‌های نهاد‌های دینی و مذهبی برای چهار شاخه شناخته شده (کلیسای کاتولیک، کلیسای پروتستان، کلیسای انگلستان و یهودیت) از طرف دولت، مغایر نیست و سرانجام طرح مذکور در ۲۸ جمادی الا´خرة ۱۳۹۴/ ۱۹ ژوئیه ۱۹۷۴ به تصویب رسید.

۳.۴ - تعهدات دولت


بر اساس قانون جدید، اسلام نیز یکی از ادیان رسمی شناخته شد و کمک‌های دولتی و محلی نیز برابر ادیان دیگر و به تناسب جمعیت در اختیار آنان قرار گرفت. به موجب قانون ۱۳۵۳ ش/ ۱۹۷۴، دولت متعهد شد که برای فعالیت‌های مختلف مذهبی اعم از حقوق ائمه جماعت، هزینه‌‌های مساجد، تأسیس مدارس اسلامی و آموزش مسلمانان در مدارس عمومی، کمک مالی کند
[۸] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۴، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
[۹] «بررسی وضعیت مسلمانان در کشور‌های غیراسلامی»، ترجمه عبدالهادی فقهی زاده، کیهان، ش۱۴۲۱۰، ۲۶ خرداد ۱۳۷۰ ش، ص۶.


۳.۵ - اجرای قانون


با وجود این، دولت بلژیک در اجرای قانون ۱۹۷۴ سعی کافی نکرد و این قانون عملی نشد. از ۱۳۵۷ ش/ ۱۹۷۸، در زمینه آموزش مذهبی، دوره‌‌های ی آغاز شد، اما تا ۱۳۷۰ ش/ ۱۹۹۱، برخی از مقامات محلیِ بروکسل با اجرای این قانون مخالفت کردند و کودکان مسلمان را از حق تحصیل محروم نمودند.

۳.۶ - وضعیت آموزش مسلمانان


در حال حاضر، نزدیک به هفتصد مدرّس تعلیمات اسلامی، استخدام دولتی شده‌اند. با وجود این، آموزش اسلامی وضع مناسبی ندارد و تاکنون دولت بلژیک برای ایجاد مؤسسه‌های اسلامی جهت ارائه برنامه‌‌های اسلامی و نظارت بر کیفیت آموزش، مجوز رسمی نداده و قانون ۱۹۷۴ عملی نشده است. تبعیض در پرداخت بودجه کافی مذهبی از طرف دولت بلژیک به مسلمانان، به دلیل فقدان یک هیئت رسمی و با نفوذ مسلمان برای ارتباط صحیح با دولت، و نیز اعتماد نداشتن دولت بلژیک به جامعه مسلمانان بوده است.



مسلمانان بلژیک حدود سیصد مسجد ، حسینیه و محفل اسلامی در بروکسل و دیگر شهر‌های بلژیک، عمدتاً در دهه ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۸۰، به وجود آورده‌اند.
بسیاریِ مساجد، نتیجه تراکم جمعیت مسلمانان، و رقابت آنان با یکدیگر است؛ ازینرو بسیاری از این مساجد، بیان کننده زندگی محلی یا پیوند‌های خانوادگی و قومی‌اند.

۴.۱ - مساجد نخستین


اولین مسجد بروکسل را مراکشی‌ها در اوایل دهه ۱۹۷۰ بنا کردند.
چند سال بعد، به دنبال مهاجرت ترک‌ها، مسجد دیگری ساخته شد.

۴.۲ - تبدیل مراکز عبادی به مسجد


در ۱۳۵۶ ش/ ۱۹۷۷ نیز مراکز عبادی قدیمی پلاس دوسنکانتز (میدان پنجاهمین سالگشت، تاریخ بنا: ۱۳۰۰/۱۸۸۳) در بروکسل، با کمک‌های مالی عربستان سعودی با تغییراتی مرمت شد و به صورت مسجدی بزرگ گشایش یافت.
[۱۰] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
[۱۱] علی کتانی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ج۱، ص۶۷، ترجمه محمدحسین آریا، تهران ۱۳۶۸ ش.


۴.۳ - تعداد مساجد


تا ۱۳۶۱ ش/ ۱۹۸۲، بیش از شش مسجد در قسمت فرانسوی زبان کشور ثبت شد و در ۱۳۶۶ ش/ ۱۹۸۷، تعداد مساجد کشور به ۱۳۰ باب رسید.
[۱۲] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.


۴.۴ - اداره مساجد


بیشتر مساجد مراکشی‌ها ظاهراً مستقل است، اگر چه نمی‌توان نفوذ سفارت این کشور در بلژیک را، که تأمین کننده اصلی مدرّسان و ائمه جماعت است، منکر شد. بیشتر مساجد ترک‌ها نیز تقریباً تحت نظارت کامل اداره دیانت ترکیه است و دولت ترکیه از طریق وابسته امور مذهبی سفارت خود در بلژیک، نسبت به انتخاب و اعزام مدرّسانِ زبان، ائمه جماعت و مدرّسان قرآن اقدام می‌کند. بدین طریق، دولت ترکیه توانسته است‌ به‌طور رسمی، بر امور مذهبی و اجتماعی ترک‌های مقیم بلژیک نظارت کند. البته دخالت‌های مستقیم ترکیه و مراکش با اجازه دولت بلژیک صورت می‌پذیرد.
[۱۳] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.




مهمترین مرکز اسلامی در بلژیک، «مرکز اسلامی و فرهنگی بلژیک»، است.

۵.۱ - شروع فعالیت


این مرکز از ۱۳۴۸ ش/ ۱۹۶۹، فعالیت خود را شروع کرد،
[۱۴] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۳، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
اما در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۷/ ۸ مه ۱۹۷۸ بود که پادشاه بلژیک، بودوئن، و پادشاه عربستان سعودی، ملک خالد (حک: ۱۳۵۴ـ۱۳۶۱ ش/ ۱۹۷۵ـ۱۹۸۲)، رسماً آنجا را افتتاح کردند.

۵.۲ - بخش‌های مختلف


این مرکز دارای کتابخانه‌های بزرگ، بخش اداری و قسمت اطلاعات و تبلیغات است.

۵.۳ - هیئت امنا


هیئت امنای مرکز شامل کلیه سفیران کشور‌های اسلامی در بلژیک، و رئیس هیئت امنا نیز سفیر عربستان سعودی است.

۵.۴ - تامین هزینه‌ها


عمده هزینه‌‌های ساختمانی و اداره مرکز را رابطة العالم الاسلامی تأمین می‌کند و عملاً شعبه اروپایی آن محسوب می‌شود.
[۱۵] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۳، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.


۵.۵ - فعالیت‌ها


فعالیت‌های این مرکز عبارت است از: تلاش در راه حفظ اعتقادات مسلمانان، معرفی اسلام به غیرمسلمانان، تبلیغات مذهبی، برگزاری همایش‌ها، برگزاری سلسله درس‌های دینی در مساجد، برگزاری جشن‌ها در مناسبت‌های گوناگون، برگزاری مراسم عقد و ازدواج اسلامی، دیدار با بیماران و کمک به آنان، دیدار با زندانیان و کمک به آنان و آگاه ساختن آنان از اسلام، روشن کردن افکار عمومی بلژیک نسبت به اسلام، آموزش مسائل دینی و زبان عربی و گذاشتن کتابخانه اسلامی در اختیار مسلمانان بلژیک.

۵.۶ - بنای مسجد


همزمان با آغاز کار مرکز، دولت بلژیک با درخواست ملک فیصل (حک: ۱۳۴۳ـ۱۳۵۴ ش/ ۱۹۶۴ـ۱۹۷۵) برای احداث یک مسجد بزرگ، موافقت کرد و قطعه زمینی را بدین منظور اختصاص داد.
[۱۶] عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۲، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.




در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰، بتدریج از قدرت مرکز اسلامی و فرهنگی بلژیک کاسته شد، و در ۱۳۶۴ ش/ ۱۹۸۵ اولین رئیس مرکز، محمدالوفی که از مسلمانان تونس بود، به دلیل نداشتن کارایی و ضعفِ مدیریت و اعتراض برخی گروه‌ها از کار برکنار شد.

۶.۱ - مدیریت سعودی‌ها


پس از برکناری وی، عبداللّه الاَهْلال که عربستان سعودی او را مأمور کرده بود، به ریاست این مرکز منصوب شد اما پس از مدتی به سبب محافظه کاری بیش از حدش، با مخالفت شدید گروه‌های اسلامی مختلف که خواستار کناره گیری او بودند، روبرو گردید.
[۱۷] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۵، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
عبداللّه الاهلال در ۹ فروردین ۱۳۶۸/ ۲۹ مارس ۱۹۸۹ به همراه یک کتابدار تونسی کشته شد.

۶.۲ - شورای عالی مسلمانان


بلافاصله سمیر/سلمان رضی به عنوان رئیس جدید مرکز از مکه به بروکسل عزیمت کرد. وی در پاییز ۱۹۸۹، علاوه بر تأسیس اولین مدرسه مرکز اسلامی و فرهنگی بلژیک، رایزنی با جامعه مسلمانان بلژیک را آغاز کرد که به برگزاری انتخابات «شورای عالی مسلمانان» در ابتدای ۱۳۷۰ ش/ ۱۹۹۱ انجامید.

۶.۳ - شورای خرمندان


دولت بلژیک ابتدا برگزاری انتخابات را تشویق کرد، اما به دلایل نامعلومی نتایج آن را نپذیرفت و مرکز را از نمایندگی جامعه مسلمانان محروم، و این امر را به شورایی به نام «شورای خردمندان» واگذار کرد که برخی از مسلمانان سکولار و طرفداران مسلمانان در احزاب سیاسی و اتحادیه‌‌های تجاری آن را تشکیل دادند و در حقیقت بر جامعه مسلمانان تحمیل کردند.

۶.۴ - اختلاف دو شورا


بنابراین اختلاف و منازعه بین این شورا و شورای عالی مسلمانان اجتناب‌ناپذیر بود. عمده اختلاف آنان در زمینه مسائل آموزشی بود که سرانجام منجر به تشکیل یک هیئت فنی برای آموزش اسلامی در ۱۳۷۱ ش/ نوامبر ۱۹۹۲ گردید.

۶.۵ - نهاد اجرایی مسلمانان


همچنین در بهار ۱۹۹۳ مذاکرات دولت با شورای عالی باعث تشکیل جمع مشورتی ۵۱ نفره شد که هفده نفر از بین آن‌ها انتخاب شدند (هفت مراکشی، چهار ترک، سه بلژیکی، سه تن از دیگر ملیّت‌ها). این تشکل به منظور مدیریت جامعه مسلمانان بود و پس از مدتی با شورای خردمندان ادغام و با عنوان «نهاد اجرایی مسلمانان» تأسیس شد و ریاست آن نیز به دکتر بینز واگذار گردید.

۶.۶ - رسمیت نهاد اجرایی


این نهاد در ۱۵ تیر ۱۳۷۵/ ۶ ژوئیه ۱۹۹۶ باصدور فرمان سلطنتی به رسمیت شناخته شد و برای آن بودجه دولتی تخصیص یافت. در حال حاضر، نهاد اجرایی مسلمانان، مدیریت هفتصد مدرّس تعلیمات دینی در مدارس روحانیون مسلمان در بیمارستان‌ها و زندان‌ها را برعهده دارد.



از دیگر گروه‌های اسلامی مهم در بلژیک «جماعت تبلیغ» است که در حقیقت شاخه‌ای از جماعت تبلیغ هند (تأسیس در ۱۳۳۸/۱۹۲۰) به شمار می‌آید و در اواخر دهه ۱۹۶۰ یک مسلمان مراکشی ـ که در فعالیت‌های جماعت در بنگلادش شرکت داشت ـ آن را تأسیس کرد.

۷.۱ - هدف اصلی


هدف عمده جماعت تبلیغ در بلژیک، ترویج و گسترش ایمان و باور اسلامی و تعلیمات قرآنی در بین مسلمانان است.

۷.۲ - تاکید بر احکام اسلام


این جماعت از هرگونه دخالت در سیاست خودداری می‌کند، و عمدتاً بر نماد‌های فرهنگی مسلمانان ـ مانند ریش گذاردن برای مردان، رعایت حجاب برای زنان و ممنوعیت اختلاط زن و مرد ـ تأکید، و سعی در تقویت هویت اسلامی دارد.

۷.۳ - تشکیل سازمان


این گروه با توسل به قوانین کشور، خود را به عنوان یک سازمان اسلامی به ثبت رسانده است. میان سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۶۴ ش/ ۱۹۷۵تا۱۹۸۵، این سازمان، بیش از دوازده مسجد را اداره می‌کرد.
[۱۸] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.




یکی دیگر از مراکز اسلامیِ بلژیک، «اتحادیه مساجد و مراکز فرهنگی و اسلامی بلژیک» است.

۸.۱ - ارتباط مسلمانان و دولت


این سازمان در ۱۳۶۳ ش/ فوریه ۱۹۸۵ به ابتکار جماعت تبلیغ با جمع شدن گروه‌ها و سازمان‌های مختلف اسلامی، تشکیل شد و توانست همچون یک «نهاد میانی» بین مسلمانان و دولت بلژیک عمل کند و بتدریج به عنوان نماینده مساجد در نظر گرفته شود.

۸.۲ - فعالیت‌‌ها


از جمله فعالیت‌های مهم این سازمان، اعتراض به محمدالوفی، اولین رئیس مرکز اسلامی و فرهنگی بلژیک، بود که به کناره گیری وی انجامید.

۸.۳ - اهداف


اهداف این سازمان عبارت است از: دفاع از جامعه مسلمانان مقیم بلژیک و سازماندهی آن‌ها و گسترش تعلیمات قرآنی و فرهنگ اسلامی. این اهداف با تأسیس مدارس اسلامی، تعیین و نصب ائمه جماعت و نظارت بر اداره مساجد عملی می‌شود.
[۱۹] یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲ـ۹۵، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.


۸.۴ - موفقیت اندک


با این‌که جماعت تبلیغ و اتحادیه مساجد و مراکز اسلامی بلژیک سعی در رقابت با مرکز اسلامی و فرهنگی بلژیک و بی اثر کردن تلاش‌های آن مرکز داشتند، به علت نداشتن منابع معنوی (حمایت‌های سیاسی و بین المللی) و مالی نتوانستند جایگاه مرکز اسلامی و فرهنگی بلژیک را به دست آورند. مرکز اسلامی و فرهنگی بلژیک به جهت رسمی بودن و همچنین حمایت مالی از طرف رابطة العالم الاسلامی، جایگاهی ویژه در اروپا و بلژیک به دست آورده است.



مسلمانان علاوه بر مراکز یاد شده، تشکل‌های اسلامی دیگری نیز در بلژیک به وجود آورده‌اند که برخی از آن‌ها را دولت‌های اسلامی نیز حمایت می‌کنند.



مسلمانان بلژیک با مشکلاتی چون محدودیت‌های محیطی، عوامل تشتت زا در بین خود، ضعف اقتصادی و فقدان جایگاه اجتماعی و سیاسی روبرو هستند، با وجود این، اسلام در بلژیک زنده و فعال است و نمود‌های اسلامی، آشکارا در جامعه مسیحی و غربی درک و لمس می‌شود.



(۱) «بررسی وضعیت مسلمانان در کشور‌های غیراسلامی»، ترجمه عبدالهادی فقهی زاده، کیهان، ش ۱۴۲۱۰، ۲۶ خرداد ۱۳۷۰ ش.
(۲) علی کتانی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ترجمه محمدحسین آریا، تهران ۱۳۶۸ ش.
(۳) عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.
(۴) یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش؛


 
۱. علی کتانی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ج۱، ص۶۷، ترجمه محمدحسین آریا، تهران ۱۳۶۸ ش.
۲. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۰، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۳. عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۱، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.
۴. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۳ـ۹۴، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۵. عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۱، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.
۶. عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۱، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.
۷. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۴، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۸. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۴، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۹. «بررسی وضعیت مسلمانان در کشور‌های غیراسلامی»، ترجمه عبدالهادی فقهی زاده، کیهان، ش۱۴۲۱۰، ۲۶ خرداد ۱۳۷۰ ش، ص۶.
۱۰. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۱۱. علی کتانی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ج۱، ص۶۷، ترجمه محمدحسین آریا، تهران ۱۳۶۸ ش.
۱۲. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۱۳. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۱۴. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۳، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۱۵. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۳، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۱۶. عزیز منصوری حمل آبادی، بلژیک، ج۱، ص۲۲، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۷۵ ش.
۱۷. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۵، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۱۸. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.
۱۹. یورگن نیلسن، مسلمانان اروپای غربی، ج۱، ص۹۲ـ۹۵، ترجمه محمد روئین تن، تهران ۱۳۷۲ ش.




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بلژیک»، شماره۱۷۰۴.    




جعبه ابزار