محمد پسر محیی‌الدین چیوی‌زاده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد چیوی
زاده، یکی از افراد مشهور
خاندان چیوی‌زاده صاحب منصب قضایی در دوران عثمانی بود.
وی در ۹۳۷ در
استانبول به دنیا آمد. در ۹۵۰ همراه با پدرش به
حج رفت و در اثنای
سفر، برخی متون فقهی را از
حفظ کرد.
وی علاوه بر پدرش، نزد
احمد بن مصطفی طاشکوپری
زاده و پرویزافندی
درس خواند
و
فقه و
حدیث و
تفسیر را از بدرالدین
محمد بن
محمد غَزّی آموخت و از او اجازه دریافت داشت.
از ۹۶۴ به
تدریس پرداخت و در ۹۷۱ مدرّس یکی از مدارس
سلیمانیه (مجموعه مدارسی که به دستور
سلطان سلیمان قانونی بنا شد و مقام مدارس ثمان را گرفت) در استانبول شد.
وی در
محرّم ۹۷۷
قاضی شام و در پایان همان سال از سمت خود
عزل شد. در این مدت، به سبب نحوه
سلوک خود در
قضاوت و رفتار با مردم، محبوبیت بسیاری کسب کرد.
چیوی
زاده از ۹۷۸ تا ۹۸۳ قضاوت مصر، بورسه، ادرنه و استانبول را برعهده داشت. وی در ۹۸۳ قاضی‌عسکر آناطولی و در ۹۸۵ قاضی عسکر روم‌ایلی شد، اما در ۹۸۷، به‌سبب منازعه‌ای که بین او و صدراعظم محمدپاشا رخ داد، عزل شد.
وی در ۹۸۹ به سمت پیشین خود (قاضی عسکری روم‌ایلی) بازگشت و در همان
سال، هم‌زمان با سلطنت مراد سوم
شیخ الاسلام گردید.
در زمان شیخ‌الاسلامی
محمد چیوی
زاده، برای نخستین بار و برخلاف روال پیشین، صدراعظم وقت به درخواست سلطان برای تبریک‌گویی
اعیاد و جشن‌ها به دیدار او رفت و از آن پس این کار مرسوم شد.
منصب شیخ‌الاسلامیِ
چیوی
زاده تا زمان وفاتش در ۹۹۵، تداوم یافت. وی در جوار پدرش دفن شد.
محمد چیوی زاده را فردی
متشرع، پاکدامن، میانه‌رو و تأثیرگذار در رویدادهای سیاسی و اجتماعی زمان خود و حامی ستمدیدگان دانسته‌اند. وی خطی بسیار نیکو داشت و مسجد و مدرسه‌ای در استانبول بنا کرد.
این
مسجد (جامع
چیوی
زاده) در ۱۳۶۵ش/۱۹۸۶ تجدید بنا شد.
محمد چیوی
زاده حاشیه‌ای بر الاشباه و النظائر ابن‌نُجَیم (
فقیه حنفی، متوفی ۹۷۰) نگاشت.
بروکلمان نسخه‌ای خطی به نام مجموعةالفتاوی را نیز از آثار او دانسته، اما مقابله آن با کتابی به همین نام از آثار پدرش، بیانگر آن است که این اثر، نسخه‌ای ناقص از کتاب پدر اوست.
همچنین
محمد بن مصطفی صوفی، مسائلِ کتاب الفتاوی اثر قاضی‌خان (فقیه مشهور حنفی، متوفی ۵۹۲) را به درخواست
محمد چیوی
زاده تنظیم کرد.
(۱) ابن‌طولون، قضاة دمشق، چاپ صلاح‌الدین منجّد، دمشق ۱۹۵۶.
(۲) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۹، نقله الی العربیة عمر صابر عبدالجلیل، (قاهره) ۱۹۹۵.
(۳) اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۲، در حاجی‌خلیفه، ج۴.
(۴) اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج۲، در حاجی‌خلیفه، ج۶.
(۵)
محمد ثریا، سجل عثمانی، استانبول ۱۳۰۸ـ۱۳۱۵/ ۱۸۹۰ـ۱۸۹۷، چاپ افست انگلستان ۱۹۷۱.
(۶) حاجی‌خلیفه.
(۷) صلاح‌الدین
محمد خیمی، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة: الفقه الحنفی، دمشق ۱۹۸۰ـ۱۹۸۱.
(۸) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۹۹.
(۹)
احمد صدقی علی شقیرات، تاریخ مؤسسة شیوخ الاسلام فی العهد العثمانی: ۸۲۸ـ۱۳۴۱ه = ۱۴۲۵ـ۱۹۲۲م، اربد، اردن ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
(۱۰) شیخ
محمد افندی، وقایع الفضلاء، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹م.
(۱۱)
احمد بن مصطفی طاشکوپری
زاده، حدائق الشقائق (ترجمه شقائق نعمانیه)، ترجمه مجدی محمدافندی، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
(۱۲)
احمد بن مصطفی طاشکوپری
زاده، الشقائق النعمانیة فی علماء الدولة العثمانیة، بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵.
(۱۳)
محمد بن یحیی عطائی، حدائق الحقائق فی تکملة الشقائق، در شقائق نعمانیه و ذیللری، همان.
(۱۴) نجم‌الدین
محمد بن
محمد غزّی، الکواکب السائرة باعیان المئة العاشرة، چاپ جبرائیل سلیمان جبور، بیروت ۱۹۷۹.
(۱۵) اکرم کیدو، مؤسسة شیخ الاسلام فی الدولة العثمانیة، ترجمة هاشم ایوبی، طرابلس ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
(۱۶) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیة فی تراجم الحنفیة، کراچی ۱۳۹۳؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خاندان چیوی‌زاده»، شماره۵۶۳۳.
