لقب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لَقَب صفتی خاص برای فرد است.
لقب عبارت است از صفتی کـه بـه صورت عنوانی برای بزرگداشت بـه نـام کسی اضافه می‌کنند و گاه به جای نام اصلی او به کار می‌برند، مانند
رسول الله برای پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)،
امیرالمؤمنین برای
حضرت علی (علیه‌السّلام) و
صادق،
کاظم و
رضا به ترتیب برای امامان ششم، هفتم و هشتم (علیهم‌السّلام).
رویکرد عمومی لقب،
مدح و
ستایش صاحب آن است، مانند مثال‌های یاد شده؛ لیکن گاهی رویکرد طعن و نکوهش دارد، مانند
اعور، اخفش و مانند آن.
از این عنوان به مناسبت در برخی ابواب، همچون
صلات و
حدود و نیز در
اصول فقه، بحث
الفاظ سخن گفته‌اند.
تفاوت
کنیه و لقب در این است که کنیه به طور معمول، برای تعظیم با «
اب»، «
ام» و «
ابن» آغاز می‌شود، مانند ابوالقاسم، امّ ابیها و ابن الرضا برخی گفته‌اند: آنچه دلالت بر نکوهش کند لقب است؛ هر چند با «اب» یا «ام» شروع شده باشد، مانند «ابوالعتاهیة» که برخی احتمال لقب بودن آن را داده‌اند.
از برخی
روایات نیز اطلاق لقب بر این نوع کنیه‌ها استفاده می‌شود.
خداوند در
قرآن کریم مؤمنان را از به کار بردن القاب زشت نسبت به یکدیگر
نهی کرده است.
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ)
خطاب کردن مسلمان با القابی زشت و توهین‌آمیز، همچون فاسق،
حرام و موجب
تعزیر است. در خطاب
کفار یکدیگر را با این القاب، تعزیر ثابت نیست.
به تصریح برخی، به کار بردن لقب درباره فردی که مشهور به لقبی است، لیکن آن را خوش ندارد یا احتمال می‌رود آن را خوش نداشته باشد،
مکروه است.
به تصریح جمعی، در استحباب یا وجوب
صلوات ـ بنابر اختلاف در مسئله ـ هنگام ذکر نام پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، تفاوتی میان نام محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و دیگر اسامی، القاب و کنیه‌های آن حضرت نیست. برخی -بنابر قول به وجوب ـ بین القاب مشهور، همچون رسول، نبی، رسول الله و بین دیگر القاب آن حضرت، از قبیل خیر الخلق و خیر البریه تفصیل داده و تنها در نوع اول از القاب، صلوات را
واجب دانسته‌اند.
در اینکه لقب مفهوم دارد یا نه، میان اصولیان اختلاف است.
مشهور مفهوم را برای لقب ثابت ندانسته‌اند.
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۷، ص۳۶۹.
