• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قسم - به فتح قاف و سین (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





قَسَم (به فتح الف و سین) از واژگان قرآن کریم به معنای سوگند است.
افعال قسم در قرآن از باب افعال، مفاعله و تفاعل آمده است‌.
بیشتر از باب افعال آمده است.
مشتقات قَسَم که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
لَقَسَمٌ‌ (به فتح لام، قاف و سین) به معنای سوگند،
اَقْسَمُوا (به فتح الف، سکون قاف و فتح سین) از باب افعال به معنای سوگند ياد كردند،
اُقْسِمُ‌ (به ضم الف، سکون قاف و کسر میم) از باب افعال به معنای سوگند،
قاسَمَهُما (به فتح سین) از باب مفاعله به معنای سوگند یاد کرد،
تَقاسَمُوا (به فتح تاء و سین) از باب تفاعل به معنای سوگند یاد کنید.


قَسَم (بر وزن فرس) به معنای سوگند است.
«اقسم باللّه» یعنی سوگند یاد کرد به خدا.
اصل آن چنان‌که راغب گفته از قسامه است.
قسامه بنابر قول اقرب الموارد جماعتی است که بر چیزی سوگند می‌خورند و آن را می‌گیرند و یا به چیزی گواهی می‌دهند.
راغب گفته: قسامه سوگندهایی است که بر اولیاء مقتول تقسیم می‌شود. یعنی چون ادّعا کردند زید عمرو را کشته باید هر یک در صورت عدم شاهد بر ادعای خویش قسم بخورند. علی هذا معنای قسمت در قسم به معنی سوگند نیز ملحوظ است.


به مواردی از قَسَم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - لَقَسَم (آیه ۷۶ سوره واقعه)

(وَ اِنَّهُ‌ لَقَسَمٌ‌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ‌)
«اگر بدانید آن سوگند بزرگی است.»

۲.۲ - اَقْسَمُوا (آیه ۱۰۹ سوره انعام)

(وَ اَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ اَیْمانِهِمْ...)
(آن‌ها با نهايت اصرار، به خدا سوگند ياد كردند كه اگر معجزه‌اى براى آنان بيايد، حتما به آن ايمان مى‌آورند.)
در این آیه فعل قسم از باب افعال آمده است.

۲.۳ - اُقْسِمُ‌ (آیه ۳۸ سوره حاقه)

(فَلا اُقْسِمُ‌ بِما تُبْصِرُونَ. وَ ما لا تُبْصِرُونَ‌)
(سوگند به آن‌چه مى‌بينيد- و آن‌چه نمى‌بينيد.)
در این آیه فعل قسم از باب افعال آمده است.

۲.۴ - قاسَمَهُما (آیه ۲۱ سوره اعراف)

(وَ قاسَمَهُما اِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ‌.)
«یعنی سوگند اکید یاد کرد که من به شما از خیر خواهانم.»
در این آیه فعل قسم از باب مفاعله آمده است.
مفاعله در این‌جا بین الاثنین نیست مثل «سافرت شهرا» احتمال قوی آن است که برای مبالغه باشد.

۲.۵ - تَقاسَمُوا (آیه ۴۹ سوره نمل)

(قالُوا تَقاسَمُوا بِاللَّهِ لَنُبَیِّتَنَّهُ وَ اَهْلَهُ‌)
«گفتند سوگند یاد کنید به خدا که صالح و اهلش را شب هنگام مقتول می‌کنیم.»
در این آیه فعل قسم از باب تفاعل آمده است.

۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۰۳.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۳۸.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۳۳۶.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۰۳.    
۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۳۳۶.    
۷. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۰۳.    
۸. واقعه/سوره۵۶، آیه۷۶.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۳۶.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۳۶.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۸۱.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۴۱.    
۱۳. انعام/سوره۶، آیه۱۰۹.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۴۱.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۴۴۰.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۱۹.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۲۷.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۴۰.    
۱۹. حاقه/سوره۶۹، آیه۳۸ و ۳۹.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۶۸.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۷۳.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۴۰۳.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۸۵.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۲۵.    
۲۵. اعراف/سوره۷، آیه۲۱.    
۲۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۸، ص۴۰.    
۲۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۳۴.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۶۹.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۲۷.    
۳۰. نمل/سوره۲۷، آیه۴۹.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۳۴.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۷۴.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۲۲.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۹۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قسم»، ج۶، ص۷.    






جعبه ابزار