فَفَتَقنا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَفَتَقنا:(فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ) «فَفَتَقنا» از مادّه
فَتْق به معنای شكافتن و جدا كردن دو چيز متصل است.
آیه مورد بحث حكايت دارد از يک سلسله از نشانه‌هاى
خداوند در نظام عالم هستى، چنان كه مى‌فرمايد: آسمان‌ها و
زمین به هم پيوسته بودند و ما آن‌ها را از يک‌ديگر باز كرديم. در اين كه منظور از «
رتق» و «
فتق» (پيوستگى و جدايى) كه در اين‌جا در مورد آسمان‌ها و زمين گفته شده است چيست؟ مفسران سخنان بسيار گفته‌اند كه از ميان آن‌ها سه
تفسیر، نزديک‌تر به نظر مى‌رسد و چنان كه خواهيم گفت هر سه تفسير ممكن است در مفهوم
آيه جمع باشد.
به موردی از کاربرد «فَفَتَقنا» در قرآن، اشاره می‌شود:
(أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَروا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ كانَتا رَتْقًا فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنونَ) «آيا كافران نديدند كه آسمان‌ها و زمين به هم پيوسته بودند، و ما آن‌ها را از يک‌ديگر جدا ساختيم؛ و هر چيز زنده‌اى را از
آب آفريديم؟! آيا ايمان نمى‌آورند؟!.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: قرآن كريم مى‌فرمايد
كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما، زمين و آسمان به هم چسبيده بودند، از يک‌ديگر جداشان كرديم، و
فتق به معناى جدا سازى دو چيز متصل به هم است، و اين
ضد رتق است، و
ضمیر تثنيه در جمله كانتا، و ففتقناهما، به سماوات و
ارض بر مى‌گردد، در
حقیقت آسمان‌ها را طايفه‌اى، و زمين را طايفه‌اى (ديگر) دانسته، و آن دو را دو طايفه خوانده، و اگر
خبر كان يعنى رتقا را مفرد آورد، بدين جهت بود كه
مصدر است، و مصدر تثنيه و مفردش يكى است، هر چند كه به معناى مفعول باشد، و معنايش اين است كه اين دو طايفه متصل به هم بودند ما جدايشان كرديم.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ففتقنا»، ج۳، ص ۴۰۴.
