• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عمرو بن امرئ‌القیس خزرجی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عمرو بن امریٴالقیس، شاعر عصر جاهلی و از خاندان مالک‌بن ثعلبه ، از قبیله خزرج بود.



خزرجی، عمرو بن امریٴالقیس، شاعر عصر جاهلی. وی از خاندان مالک‌بن ثعلبه، از قبیله خزرج بود.


قرشی او را در زمره اصحاب مُذَهَّبات (درباره این اصطلاح رجوع کنید به جَمهرة اشعارالعرب) آورده‌است. از زندگی خزرجی اطلاع چندانی در دست نیست.


شهرت او به سه دلیل است:

۳.۱ - ععدم پذیرش حکمیت قبیله اوس و خزرج

نخست آن‌که در جنگ سُمَیْر (اولین جنگی که در جاهلیت میان دو قبیله اوس و خزرج رخ داد) او را به حکمیت برگزیدند، ولی حکم او را نپذیرفتند و سرانجام ثابت‌بن منذر ، پدر حسّان‌بن ثابت ، موفق به صلح میان آنان شد
[۳] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۱۸ـ۲۰.
[۴] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۴۰ـ۴۱.
[۶] حسان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۳۸۷، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱.
(که نام جنگ را بُعاث آورده است).

۳.۲ - از خاندان عبدالله رواحه بودن

دیگر آن‌که عبداللّه‌بن رواحه ، شاعر برجسته و از فرماندهان جنگ موته که در ۶۲۸ یا ۶۲۹ در آن جنگ شهید شد، و سعدبن ربی ع (متوفی سال سوم هجرت) که در جنگ احد شهادت رسید، از خاندان او بودند. این دو در جنگ بدر و بیعت عقبه هم شرکت داشتند و از نقیبان دوازده‌ ‌گانه انصار نیز بودند.
[۷] ابن‌هشام، السیرة‌النبویة، ج۲، ص۸۶، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، (بی‌تا).
[۸] ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، ج۱، ص۳۶۳ـ۳۶۴، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره) ۱۹۸۲ (.
این افراد در زنده نگه‌داشتن نام عمروبن امریءالقیس خزرجی مؤثر بوده‌اند.

۳.۳ - سرودن قصیده فائیه

دلیل سوم شهرت او قصیده فائیه‌ای است که در همان جنگ سمیر سرود و در آن مالک‌بن عجلان ، فرمانده قبیله اوس، را به رعایت انصاف در مطالبه خون‌بها فراخواند.


برخی از شارحان، چند بیت آن را به عنوان شاهد نحوی آورده و شرح داده‌اند.


مالک‌بن عجلان و درهم‌بن زید ، برادر سُمَیر، به این قصیده پاسخ داده‌اند.
[۱۱] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۰ـ۲۱.
سالها پس از جنگ، شاعران دیگری هم از آن استقبال کردند، از جمله قیس‌بن حظیم (متوفی سال دوم هجرت)، از قبیله اوس.
[۱۲] ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۲ـ۲۳.
حسان‌بن ثابت (متوفی ۵۴)
[۱۳] حسان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۳۸۷ـ۳۸۸، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱.
شعر او را پاسخ داده و بر سُمَیْر و طرفداران اوسی او اعتراض کرده است. جاحظ درباره اهمیت عمامه به یکی از ابیات همین قصیده استناد کرده است.


با این همه بسیاری از مؤلفان تاریخ شعر و ادب عرب، همچون ابن‌سلّام جُمَحی (متوفی ۲۳۱) و ابن‌قتیبه (متوفی ۲۷۶) و ابن‌معتزّ (متوفی ۲۹۶)، از او نام نبرده و او را در زمره شاعران نشمرده‌اند.
منابع :
(۱) ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۲) ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره( ۱۹۸۲ ).
(۳) ابن‌هشام، السیرة‌النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، .
(۴) ابوالفرج اصفهانی.
(۵) عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة‌الادب و لب‌لباب لسان‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ج ۴،) قاهره (۱۴۰۲/ ۱۹۸۱).
(۶) عمروبن بحر جاحظ، البیان و التبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۶۷ـ۱۳۶۹/ ۱۹۴۸ـ۱۹۵۰.
(۷) حسان‌بن ثابت، دیوان، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱.
(۸) محمدبن ابی‌الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیّة و الاسلام، چاپ علی‌محمد بجاوی، قاهره( ۱۹۸۱ ).


۱. ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، ج۱، ص۳۶۳، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره( ۱۹۸۲ ).    
۲. محمدبن ابی‌الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیّة و الاسلام، ج۱، ص۹۸، چاپ علی‌محمد بجاوی، قاهره( ۱۹۸۱ ).    
۳. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۱۸ـ۲۰.
۴. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۴۰ـ۴۱.
۵. ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۱، ص۶۵۸ - ۶۵۹.    
۶. حسان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۳۸۷، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱.
۷. ابن‌هشام، السیرة‌النبویة، ج۲، ص۸۶، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، (بی‌تا).
۸. ابن‌حزم، جمهرة انساب‌العرب، ج۱، ص۳۶۳ـ۳۶۴، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره) ۱۹۸۲ (.
۹. محمدبن ابی‌الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیّة و الاسلام، ج۱، ص۵۳۰ ۵۳۳، چاپ علی‌محمد بجاوی، قاهره) ۱۹۸۱ (.    
۱۰. عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة‌الادب و لب‌لباب لسان‌العرب، ج۴، ص۲۷۲۲۸۳، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ج ۴،) قاهره (۱۴۰۲/ ۱۹۸۱.    
۱۱. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۰ـ۲۱.
۱۲. ابوالفرج اصفهانی، ج۳، ص۲۲ـ۲۳.
۱۳. حسان‌بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۳۸۷ـ۳۸۸، چاپ ولید عرفات، لندن ۱۹۷۱.
۱۴. عمروبن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۰۰، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۶۷۱۳۶۹/ ۱۹۴۸۱۹۵۰.    



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «عمرو بن امرئ‌القیس خزرجی»، شماره۷۰۳۹.    




جعبه ابزار