• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عزالدین‌ محمد بن‌ عبدالسلام‌ اموی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اُمَوی‌، عزالدین‌ محمد بن‌ عبدالسلام‌ بن‌ اسحاق‌ بن‌ احمد، لغوی‌ و فقیه‌ مالکیمصر در سده‌های‌ ۸ و ۹ق‌.



او اهل‌ محله‌ از نواحی‌ مصر (بین‌ فسطاط و اسکندریه
[۱] سمعانی‌، عبدالکریم‌، ج۵، ص۲۱۶، الانساب‌، به‌کوشش‌ عبدالله‌ عمر بارودی‌، بیروت‌، ۱۴۰۸ق‌/۱۹۸۸م‌.
) بود که‌ در قاهره ‌ سکنی‌ گزید و در همان‌ شهر به‌ فراگیری‌ علوم‌ اسلامی ‌ پرداخت‌.


آخرین‌ اطلاع‌ از حیات‌ اموی‌، مربوط به‌ سال‌ ۷۹۸ق‌ است‌. اما برپایه دانسته‌ها از شیوخ‌ اموی‌ - که‌ بیشتر در دهه آخر سده ۸ق‌ و دهه نخست‌ سده ۹ق‌ وفات‌ یافته‌اند - و همچنین‌ زمان‌ تولد شاگرد وی‌ سنباطی‌ (۷۸۷ق‌)، چنین‌ می‌نماید که‌ او چند گاهی‌ پس‌ از آن‌ تاریخ‌ نیز زیسته‌ باشد.


اموی‌ نزد ابن‌ عماد اقفهسی ‌ (د ۸۰۸ق‌) جامع‌ الامهات‌ ابن‌ حاجب‌ را فرا گرفت‌، از برخی‌ بزرگان‌ آن‌ زمان‌، همچون‌ سراج‌الدین‌ بلقینی ‌ (د ۸۰۵ق‌)، عبدالرحیم‌ بن‌ حسین‌ عراقی ‌ (د ۸۰۶ق‌) و شمس‌الدین‌ غماری‌ به‌ دانش‌اندوزی‌ پرداخت‌ و مدتی‌ نیز در ملازمت‌ قاضی‌القضات‌ شافعی‌ مذهب‌ِ قاهره‌، عزالدین‌ ابن‌ جماعه‌ (د ۷۶۷ق‌) بود. اموی‌ در ۷۹۸ق‌ نزد مسند و محدث‌ قاهره‌ در زمان‌ خویش‌، ابوالفرج‌ عبدالرحمان‌ بن‌ احمد غزی‌ ، معروف‌ به‌ ابن‌ شحنه‌ (د ۷۹۹ق‌) مختصرِ ابن‌ حاجب‌ در فقه‌ را خواند.
[۳] بابا تنبکتی‌، احمد، ج۱، ص۴۹۳، نیل‌ الابتهاج‌، به‌کوشش‌ عبدالحمید عبدالله‌ هرامه‌، طرابلس‌، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.
[۴] فاسی‌، محمد عابد، ج۳، ص۲۳۸، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة القرویین‌، تونس‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.



بدین‌ترتیب‌، اموی‌ که‌ نزد فقیهان‌ طراز اول‌ مالکی ‌ و شافعی ‌ زمان‌ خود دانش‌ اندوخته‌ بود، بر مسند تدریس‌ نشست‌ و کسانی‌ چون‌ ابوالبقاء محمد بن‌ محمد سنباطی‌ نزد وی‌ علم‌ اندوختند.
[۵] سخاوی‌، عبدالرحمان‌، ج۱، ص۳۴۵، الذیل‌ علی‌ رفع‌ الاصر، به‌کوشش‌ جوده‌ هلال‌ و محمد محمود صبح‌، قاهره‌، ۱۹۶۶م.



۱. التعریف‌ برجال‌ جامع‌ الامهات‌، کتابی‌ در شرح‌ حال‌ رجالی‌ که‌ نام‌ آنها در جامع‌ الامهات‌ِ ابن‌ حاجب‌ وارد شده‌ است‌. مؤلف‌ در تألیف‌ این‌ کتاب‌ از آثار بسیاری‌ همچون‌ ترتیب‌ المدارک‌ قاضی‌ عیاض ‌، تاریخ‌ بغدادِ خطیب ‌، تاریخ‌ دمشقابن‌ عساکر و برخی‌ کتب‌ ذهبی‌ سود برده‌ است‌. تألیف‌ این‌ اثر در ۷۹۵ق‌ به‌ پایان‌ رسیده‌ است‌ و نسخه‌هایی‌ از آن‌ در کتابخانه‌های‌ مختلف‌ جهان‌ یافت‌ می‌شود.
[۶] عنان‌، محمد عبدالله‌، ج۱، ص۱۰۹، فهارس‌ الخزانة الملکیة، رباط، ۱۴۰۰ق‌/ ۱۹۸۰م‌.
[۷] وکیل‌، مختار، ج۴، ص۱۱۳، فهرست‌ المخطوطات‌ المصورة، قاهره‌، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.

۲. تنبیه‌ الطالب‌ لفهم‌ لغات‌ ابن‌ الحاجب‌، که‌ تکمله‌ای‌ است‌ بر اثر پیشین‌ در شرح‌ِ الفاظِ همان‌ اثرِ ابن‌ حاجب‌.
[۸] بابا تنبکتی‌، احمد، ج۱، ص۴۹۳، نیل‌ الابتهاج‌، به‌کوشش‌ عبدالحمید عبدالله‌ هرامه‌، طرابلس‌، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.
تألیف‌ این‌ اثر در رمضان ‌ ۷۹۷ به‌ انتها رسیده‌ است‌ و نسخه‌هایی‌ از آن‌ در کتابخانه‌های‌ قرویین‌ فاس‌، دارالکتب‌ مصر و غیر آن‌ موجود است‌
[۹] خدیویه‌، فهرست‌، ج۴، ص۱۸۱.
[۱۰] فاسی‌، محمد عابد، ج۳، ص۲۳۷- ۲۳۸، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة القرویین‌، تونس‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
(در این‌ اثر به‌ تألیف‌ دیگری‌ از مؤلف‌ با عنوان‌ غنیمة الراغب‌ فی‌ تصحیح‌ ابن‌ حاجب‌ نیز اشاره‌ شده‌ است‌.
[۱۱] فاسی‌، محمد عابد، ج۳، ص۲۳۷- ۲۳۸، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة القرویین‌، تونس‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.



(۱) بابا تنبکتی‌، احمد، نیل‌ الابتهاج‌، به‌کوشش‌ عبدالحمید عبدالله‌ هرامه‌، طرابلس‌، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.
(۲) خدیویه‌، فهرست‌.
(۳) سخاوی‌، عبدالرحمان‌، الذیل‌ علی‌ رفع‌ الاصر، به‌کوشش‌ جوده‌ هلال‌ و محمد محمود صبح‌، قاهره‌، ۱۹۶۶م.
(۴) سخاوی‌، عبدالرحمان‌، الضوء اللامع‌، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌.
(۵) سمعانی‌، عبدالکریم‌، الانساب‌، به‌کوشش‌ عبدالله‌ عمر بارودی‌، بیروت‌، ۱۴۰۸ق‌/۱۹۸۸م‌.
(۶) عنان‌، محمد عبدالله‌، فهارس‌ الخزانة الملکیة، رباط، ۱۴۰۰ق‌/ ۱۹۸۰م‌.
(۷) فاسی‌، محمد عابد، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة القرویین‌، تونس‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
(۸) وکیل‌، مختار، فهرست‌ المخطوطات‌ المصورة، قاهره‌، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.


۱. سمعانی‌، عبدالکریم‌، ج۵، ص۲۱۶، الانساب‌، به‌کوشش‌ عبدالله‌ عمر بارودی‌، بیروت‌، ۱۴۰۸ق‌/۱۹۸۸م‌.
۲. سخاوی‌، عبدالرحمان‌، ج۸، ص۵۶، الضوء اللامع‌، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌.    
۳. بابا تنبکتی‌، احمد، ج۱، ص۴۹۳، نیل‌ الابتهاج‌، به‌کوشش‌ عبدالحمید عبدالله‌ هرامه‌، طرابلس‌، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.
۴. فاسی‌، محمد عابد، ج۳، ص۲۳۸، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة القرویین‌، تونس‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۵. سخاوی‌، عبدالرحمان‌، ج۱، ص۳۴۵، الذیل‌ علی‌ رفع‌ الاصر، به‌کوشش‌ جوده‌ هلال‌ و محمد محمود صبح‌، قاهره‌، ۱۹۶۶م.
۶. عنان‌، محمد عبدالله‌، ج۱، ص۱۰۹، فهارس‌ الخزانة الملکیة، رباط، ۱۴۰۰ق‌/ ۱۹۸۰م‌.
۷. وکیل‌، مختار، ج۴، ص۱۱۳، فهرست‌ المخطوطات‌ المصورة، قاهره‌، ۱۳۹۰ق‌/۱۹۷۰م‌.
۸. بابا تنبکتی‌، احمد، ج۱، ص۴۹۳، نیل‌ الابتهاج‌، به‌کوشش‌ عبدالحمید عبدالله‌ هرامه‌، طرابلس‌، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.
۹. خدیویه‌، فهرست‌، ج۴، ص۱۸۱.
۱۰. فاسی‌، محمد عابد، ج۳، ص۲۳۷- ۲۳۸، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة القرویین‌، تونس‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۱۱. فاسی‌، محمد عابد، ج۳، ص۲۳۷- ۲۳۸، فهرس‌ مخطوطات‌ خزانة القرویین‌، تونس‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «عزالدین اموی»، ج۱۰، شماره۳۹۶۳.    




جعبه ابزار