عرفان نظری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عرفان نظری، در واقع جهان بینی
عرفانی است یعنی نظری که
عارف درباره جهان و هستی دارد
و علمی است شبیه
فلسفه که درباره خدا و جهان و انسان بحث میکند ولی تفسیر او با فلسفه متفاوت است. زیرا در نظر
عارف جز خدا هیچ چیز
اصالت ندارد.
و به تعبیری که
قیصری در مقدمه خود بر تائیّه
ابن فارض آورده است:
«
عرفان عبارت است از
علم به خدای سبحان از حیث اسماء و صفت و مظاهر آن و احوال مبدأ و معاد و حقایق عالم و کیفیت بازگشت آنها به حقیقت واحد یعنی
ذات احدیت، و نیز
معرفت طریق سلوک و مجاهده
برای رهاسازی نفس از تنگناهای قید و بند جزئیت و پیوستنش به مبدأ خویش و اتصاف به نعت اطلاق و کلیّت».
با این بیان فایده
عرفان هم مشخص میشود که همان وصول به حق و
شهود قلبی حقیقت وجود و فناء در حضرت اوست.
امام خمینی در عصر حاضر از جمله حلقه اتصال به نسل اول شاگردان قمشهای است و یکی از برجستهترین عرصههای فعالیت
عرفانی ایشان را باید
عرفان نظری دانست. ویژگیهای بارز امام خمینی در این عرصه ظهور ایشان بهعنوان مجتهدی توانا و محققی قدرتمند در زمینه
عرفان نظری است. طرح و بحث محققانه و حلوفصل استادانه مسائل
عرفان نظری، جایگاه ویژهای
برای ایشان در این دوره ساخته است.
امام خمینی عرفان نظری را
معرفت به حقتعالی، شئون ذاتی، تجلیات اسمائی و افعالی او در حضرت علمی و عینی و مشاهده حضور میداند.
امام خمینی موضوع علم
عرفان نظری را وجود مطلق میداند.
و
ذات حقتعالی «من حیث هی» را موضوع علم
عرفان نظری نمیداند بلکه ظهور و تجلی
ذات در مظاهر را موضوع علم
عرفان میداند.
از جمله مؤلفههای
عرفان نظری که امام خمینی به آنها توجه داشته عبارتاند از:
۱-
وحدت شخصی وجود:
عرفان نظری امام خمینی به
وحدت وجود و توحید محض و خداگرایانه توجه داشته است.
۲- شریعت محوری: در
عرفان نظری امام خمینی استناد به متون دینی فراوان است.
۳- موافقت با
برهان: امام خمینی در تبیین مباحث
عرفان نظری از برهان و عقل بهره برده است و میان
عقل و
شهود تنافی قائل نیست
و راه عقل و برهان را همچون راه
معرفت شهودی معتبر میداند، به باور ایشان استدلال و براهین عقلی، مقدمه رسیدن به حقایق الهی است.
امام خمینی اگرچه
عرفان نظری و کشف را از مرز عقل فراتر میداند اما پذیرش کشف را موکول به حکم عقل میداند و معتقد است عقل و برهان راه رسیدن به مقصود و اطلاع بر عالم غیب است.
امام خمینی در عرصه
عرفان نظری به تألیف آثاری چون
شرح دعاء السحر، تعلیقه بر
فوائد الرضویه، تعلیقات بر
شرح فصوص الحکم و
مصباحالهدایه الی الخلافه و الولایه پرداخته، در خلال مباحث مطرح شده در آنها، به قواعد
عرفان نظری
برای تحلیل و حلوفصل مسائل، دست زده است.
•
سایت اندیشه قم • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.