عبدالله بن عمر بامخرمه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبدالله بن عمر بامخرمه (۹۰۷-۹۷۲ق/۱۵۰۱- ۱۵۶۵م)، فقیه و
هیأت‌شناس و از افراد مشهور
خاندان بامخرمه بود.
وی در
شحر به دنیا آمد
، و نزد پدر و عمویش، طیب و قاضی
عبدالله باسرومی دانش آموخت
و برای تکمیل دانش خود به شهرهای زبید، عدن،
تعز و جاهای دیگر سفرها کرد.
عبدالله به زودی در علوم مختلف از جمله هیأت و به ویژه
فقه، صاحب‌نظر گردید، به گونه‌ای که عمویش عبدالله طیب هرگز خود را در حل مشکلات و مسائل پیچیده همتای او نمی‌دید
و حتی او را «
شافعی صغیر» می‌خواندند.
وی در ۹۴۳ق مسئولیت قضای
شحر را پذیرفت،
اما کرسی استادی را بر منصب قضای
شحر ترجیح داد و به عدن بازگشت و تا پایان عمر همان‌جا ماند و ضمن تصدی منصب افتاء، نظارت بر امور
اوقاف و تدریس در مدرسه‌های طاهریه، منصوریه و فرحاتیه را برعهده داشت.
عبدالله نه تنها در فقه و هیأت، که در تاریخ نیز صاحب‌نظر بود و آثار بسیاری در همین زمینه‌ها به رشته تحریر درآورده است. اشعاری که از وی برجای مانده، بیشتر
مدح پیامبر (صلّی الله علیه و آله)، دانشمندان، امیران به ویژه سلطان بدر کثیری و سلطان سند بن محمد وداد است. سقاف
برخی از آن‌ها، و عیدروس،
به ویژه دوبیتی‌هایی از وی را آورده است. آثار: فهرست بخشی از آثار خطی او چنین است: ۱. رسالة فی العمل بالربع المجیب، موجود در کتابخانه آل البار در
یمن.
۲. شرح الرحبیة فی الفرائض، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه دانشگاه ملک سعود موجود است
۳. الفتاوی، موجود در کتابخانه آل یحیی در تریم.
۴. الفتاوی العدنیة یا الفتاوی الهجرانیة.
۵. اللمعة فی علم الفلک، موجود در خزانه رباط به شماره ۳۰۲۳.
۶. مسائل ملقطة.
۷. مشکاةالمصباح لشرح‌العدة و السلاح، که نسخه‌های متعددی از آن در برخی کتاب‌خانه‌ها موجود است.
۸. نبذة فی علم الفلک. نسخه‌ای عکسی از آن در کتابخانه الکاف در سیوون نگهداری می‌شود.
(۱) ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۰-۱۳۵۲ق.
(۲) بامخرمه، عبدالله طیب، تاریخ ثغرعدن، به کوشش اسکار لوفگرن، لیدن، ۱۹۳۶م.
(۳) بامخرمه، عبدالله طیب، قلادة النحر (نک: مل، لوفگرن).
(۴) بامخرمه، عمر (نک: مل، المنهاج).
(۵) بریهی، عبدالوهاب، طبقات صلحاءالیمن، به کوشش عبدالله محمد حبشی، بیروت / صنعا، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
(۶) ترسیسی، عدنان، بلاد سبأ و حضارات العرب الاولی، بیروت / دمشق، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
(۷) حبشی، عبدالله محمد، فهرس مخطوطات بعض المکتبات الخاصة فی الیمن، یمن، ۱۹۹۴م.
(۸) حبشی، عبدالله محمد، مراجع تاریخ الیمن، دمشق، ۱۹۷۲م.
(۹) حبشی، عبدالله محمد، مصادر الفکر العربی الاسلامی فی الیمن، صنعا، مرکز الدراسات الیمنیه.
(۱۰) زرکلی، اعلام.
(۱۱) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
(۱۲) سقاف علوی، عبدالله، تاریخ الشعراء الحضرمیین، قاهره، ۱۳۵۳ق.
(۱۳) سقاف علوی، عبدالله، تعلیقات بر رحلة الاشواق القویة باکثیر کندی، قاهره، ۱۴۰۵ق.
(۱۴) سید، خطی؛
(۱۵) شامی، احمد، تاریخ الیمن الفکری فی العصر العباسی، دارالنفائس، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م؛
(۱۶) شلی، محمد، «السنا الباهر بتکمیل النور السافر»، همراه تاریخ ثغر عدن (نک: هم، بامخرمه، عبدالله طیب).
(۱۷) شنطی، عصام محمد، فهرس المخطوطات المصورة (الادب)، کویت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
(۱۸) صنعا، خطی.
(۱۹) عرشی، حسین، بلوغ المرام فی شرح مسک الختام، به کوشش انستاس ماری کرملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
(۲۰) «علماء حضرموت»، المنهاج (نک: مل، المنهاج).
(۲۱) عمری، حسین، المؤرخون الیمنیون فی العصر الحدیث، بیروت، دارالفکر.
(۲۲) عیدروس، عبدالقادر، النور السافر، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۲۳) فاضل، محمود، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد، مشهد، ۱۳۶۵ش.
(۲۴) فهرست الکتب المخطوطة بمکتبة الاحقاف بتریم للمؤلفین الیمنیین، حضرموت، مرکز الیمنی للابحاث الثقافیه.
(۲۵) فهرست مکتبة الاحقاف للمخطوطات بتریم، حضرموت، مرکز الیمنی للابحاث الثقافیه.
(۲۶) فهرس مخطوطات جامعة الملک سعود، ریاض، ۱۹۸۴م.
(۲۷) فهرس مخطوطات مکتبة مکة المکرمة، به کوشش عبدالمالک طرابلسی، ریاض، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م.
(۲۸) محبی دمشقی، محمدامین، خلاصة الاثر، بیروت، دارصادر.
(۲۹) مرکزی، میکروفیلم‌ها؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بامخرمه»، ج۱۱، ص۴۴۱۷.
