صَرَفَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَرَفَ:
(انصَرَفُواْ صَرَفَ اللّهُ قُلُوبَهُم) صَرَفَ: در اصل از مادّه
«صرف» (بر
وزن حرف) به معنى «گردانيدن» است.
يا به معناى برگردانيدن چيزى از حالتى به حالت ديگر است.
به موردی از کاربرد
صَرَفَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِذَا مَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ نَّظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ هَلْ يَرَاكُم مِّنْ أَحَدٍ ثُمَّ انصَرَفُواْ صَرَفَ اللّهُ قُلُوبَهُم بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ يَفْقَهُون) (و هنگامى كه سوره‌اى نازل مى‌شود، بعضى از آن‌ها (
منافقان) به يكديگر نگاه مى‌كنند و مى‌گويند: آيا كسى شما را مى‌بيند؟ سپس
منصرف مى‌شوند و از حضور
پیامبر بيرون مى‌روند؛
خداوند دل‌هايشان را از حق
منصرف ساخته؛ چرا كه آن‌ها، گروهى هستند كه نمى‌فهمند و بى‌دانشند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: از ظاهر سياق برمى‌آيد كه معناى
(ثُمَّ انْصَرَفُوا صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ) اين است كه از حضور پيغمبر برمى‌گردند در حالى كه خدا دل‌هايشان را از فرا گرفتن و دريافتن آيات الهى و
ایمان به آن برگردانيده است، به جهت آنكه مردمى هستند كه حرف حق به گوششان نمى‌رود. پس مى‌توان گفت جمله
(صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ)- البته بنا به گفته علماى كوفى كه جايز دانسته‌اند جمله حاليه‌اى كه اولش فعل ماضى است خالى باشد از حرف قد - جمله ايست حاليه. و چه بسا احتمال رود كه منظور از جمله مذكور نفرينى باشد از
خدای تعالی بر منافقين و نظائر آن در قرآن زياد است و نفرين خدا در همه جا به معناى تهديد بشر است.
اين آيه سخن را درباره منافقان ادامه مى‌دهد و مى‌گويد:
«...خداوند قلوبشان را (به خاطر لجاجت، عناد و به خاطر گناهانشان) از حق
منصرف ساخته، چرا كه آن‌ها افراد بى‌فكر و بى‌دانشند»
(صَرَفَ اللّٰهُ قُلُوبَهُمْ) در مورد جمله
(صَرَفَ اللّٰهُ قُلُوبَهُمْ)، مفسران دو احتمال داده‌اند:
• نخست اين كه جمله خبريه باشد.
• ديگر اين كه جمله انشائيّه و به معنى نفرين باشد.
يعنى خداوند دل‌هاى آن‌ها را از حق
منصرف كند، ولى احتمال اول نزديک‌تر به نظر مى‌رسد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «صَرَفَ»، ج۲، ص۵۹۷.
