• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صدق (منطق)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



صدق، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای مطابقت نسبت حکمیه بین موضوع و محمول، و حکم به اتصال یا انفصال بین مقدم و تالی، با واقع و نفس الامر است.



مرکب تام بر دو قسم است: خبری و انشائی. وجه تمایز این دو قسم، قابلیت و عدم قابلیت صدق و کذب آنهاست. مرکب تام خبری (قضیه)، به خلاف مرکب تام انشائی، قابل صدق و کذب است. صدق یعنی مطابقت مفاد قضیه با واقع و کذب یعنی مطابقت‌ نداشتن آن با واقع. صدق و کذب در مفردات راه ندارد، زیرا صدق و کذب اختصاص به نسبت دارد و نسبت ذهنی اگر با نسبت خارجی از جهت سلب و ایجاب، و ضرورت و لاضرورت مطابقت داشته باشد، قضیه صادق است و در صورت عدم تطابق، قضیه کاذب است.
[۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۱۳-۱۱۵.



مصداق مطابقت و مطابقت‌ نداشتن با واقع در قضیه حملیه و شرطیه (متصله و منفصله) متفاوت است.
۱. صدق در قضیه حملیه، مطابقت نسبت حکمیه بین موضوع و محمول با نفس الامر و مطابَق قضیه است، و کذب قضیه حملیه، عدم چنین مطابقتی است.
۲. صدق در قضیه شرطیه متصله، مطابقت حکم به اتصال یا سلب اتصال میان مقدم و تالی با نفس الامر و مطابَق آن است، و کذب قضیه متصله، عدم چنین مطابقتی است.
۳. صدق در قضیه شرطیه منفصله، مطابقت حکم به انفصال یا سلب انفصال میان مقدَّم و تالی با نفس الامر و مطابَق آن است، و کذب قضیه منفصله، عدم چنین مطابقتی است.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۶-۲۴۸.    
۲. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۱۳-۱۱۵.
۳. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۸۰-۸۲.    
۴. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۴۳-۴۵.    
۵. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۶۴.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «صدق»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۲۷.    




جعبه ابزار