شُعَیب (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شُعَیب:
(وَ إِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا) شُعَیب: نام يكى از
پیامبران الهى بوده است كه نسبش طبق تواريخ با چندين واسطه به «
ابراهیم» مى‌رسد.
او معاصر
موسی بود يكى از دو دختر خود را به
ازدواج او در آورد كه در برابر، هشت سال براى شعيب كار كند و اگر هم ده سال شد به اختيار خودش باشد و موسى ده سال براى او خدمت كرد و آن‌گاه با خانواده خود رهسپار مصر شد.
شعيب در سرزمين «
مدین» (شهرى در جنوب شامات) و «
ایکه» (بر وزن ليله-آبادى معروفى نزديک
یمن) زندگى داشت و به سوى اهل مدين رسالت يافت. اين سرزمين مردمى تجارت پيشه و مرفّه داشت كه در ميان آنها بت‌پرستى و همچنين تقلب و كم‌فروشى در معامله كاملا رايج بود، آنها به موعظه شعيب اعتنا نكردند و جز اندكى دعوت او را نپذيرفتند و به فساد و طغيانگرى ادامه دادند، سرانجام با نزول
عذاب الهى، اين قوم از پاى در آمدند.
درباره عامل نابودى و نوع عذاب قوم شعيب تعبيرات مختلفى آمده است كه هيچ‌گونه منافاتى با هم ندارند، مثلا در آيه ۹۱
سوره اعراف عامل مرگشان «زلزله» و در آيه ۹۴
سوره هود «صيحۀ آسمانى» و در آيه ۱۸۹
سوره شعراء «سايبانى از ابر كشنده» ذكر شده است.
بنابراين مى‌توان گفت يک صاعقه وحشتناک آسمانى كه از درون ابرى تيره و تار برخاسته بود شهر آنها را هدف قرار داده و به دنبال آن (آن‌چنان كه خاصيت صاعقه‌هاى عظيم است) زمين‌لرزه شديدى توليد شده و همه چيز آنها را در هم كوبيده است.
شرح درگيرى اين پيامبر بزرگ با اهل مدين در سوره‌هاى متعددى از قرآن، مخصوصا سوره هود و شعراء آمده و نام او يازده بار در قرآن كريم ذكر شده است.
به موردی از کاربرد
شُعَیب در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءتْكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ فَأَوْفُواْ الْكَيْلَ وَ الْمِيزَانَ وَ لاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْيَاءهُمْ وَ لاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ) (و به سوی مدین، برادرشان شعیب را فرستادیم؛ گفت: «ای قوم من!
خدا را بپرستید، که جز او معبودی برای شما نیست. دلیل روشنی از طرف
پروردگارتان برای شما آمده است؛ بنابراین، حقّ پیمانه و وزن را ادا کنید؛ و از اموال مردم کم نگذارید؛ و در روی زمین، بعد از آن‌که در پرتو
ایمان و دعوت
انبیا اصلاح شده است، فساد نکنید. این برای شما بهتر است اگر باایمان هستید.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: شعیب (علیه‌السّلام) نخست قوم خود را پس از دعوت به
توحید که اصل و پایه
دین است به وفای به
کیل و
میزان و اجتناب از
کم‌فروشی که در آن
روز متداول بوده دعوت نموده، و ثانیا آنان را دعوت به این معنا کرده که در زمین فساد ایجاد نکنند، و بر خلاف فطرت بشری- که همواره
انسان را به اصلاح دنیای خود و تنظیم امر حیات دعوت می‌کند- راه نروند.
(فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُواْ فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ ) (سرانجام زمين لرزه آنها را فرا گرفت؛ و صبحگاهان در خانه هايشان به رو افتاده و مرده بودند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه اصبحوا به معناى صاروا (گرديدند، شدند) و يا به معناى صبح كردند است، و معناى آيه، در آيه مشابه آن در داستان
صالح گذشت.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(و هنگامى كه فرمان ما فرا رسيد، شعيب و كسانى را كه با او ايمان آورده بودند، با رحمت خود نجات داديم؛ و آنها را كه ستم كردند، صيحه مرگبار آسمانى فرو گرفت؛ و بامدادان در خانه‌هايشان، به رو افتاده و مرده بودند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله مورد بحث تهديدى است از جانب شعيب (علیه‌السلام) به مردم مدين به شديدترين تهديدها، چون سخن او اشعار دارد بر اينكه نسبت به گفتار و تهديدش اطمينان كامل دارد و هيچ قلق و اضطرابى از كفر مردم به وى و تمردشان از دعوت وى ندارد، پس مردم با همه نيرو و تمكنى كه دارند كارى را كه مى‌خواهند بكنند او نيز كار خود را آن چنان ادامه مى‌دهد ولى چيزى نخواهد گذشت كه به طور ناگهانى و بدون خبر قبلى عذابى بر سرشان مى‌آيد كه در آن هنگام مى‌فهمند عذاب، چه كسى را خواهد گرفت، آنان را و يا شعيب را؟ پس مردم در انتظار باشند او نيز با آنان در انتظار مى‌نشيند و از آنان جدا نمى‌شود.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(سرانجام او را تكذيب كردند، و عذابِ
روزِ سايبان سايبانى از ابرِ صاعقه‌خيز آنها را فرا گرفت؛ به يقين آن عذاب
روزى بزرگ بود!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: همان
روز عذاب
قوم شعیب است، كه ابرى برايشان سايه افكند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شُعَیب»، ج۲، ص۴۹۴.
