• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شجر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





شَجَر (به فتح شین و جیم) از واژگان قرآن کریم به معنای درخت است.
به معنای مشاجره و تنازع هم آمده است.



شَجَر به معنای درخت است.
اهل لغت گفته‌اند هر چه از روییدنی‌ها تنه دارد شجر است و آن‌چه تنه ندارد نجم، عشب و حشیش است‌.


به مواردی از شَجَر که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - شَّجَرُ (آیه ۶ سوره رحمن)

(وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ‌)
«یعنی: علف و درختان براى خدا سجده مى‌كنند.»

۲.۲ - شَجَرَةً (آیه ۲۰ مؤمنون)

(وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَیْناءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ‌... .)
(و نيز درختى را كه از طور سينا مى‌رويد (درخت زیتون‌)، و از آن روغن ...)
ولی در بعضی آیات شجره مطلق نیز آمده است

۲.۳ - شَجَرَةٍ (آیه ۲۷ سوره لقمان )

(وَ لَوْ اَنَّ ما فِی الْاَرْضِ مِنْ‌ شَجَرَةٍ اَقْلامٌ‌)
(و اگر همه درختان روى زمين قلم شود.)

۲.۴ - شَجَرَةٍ (آیه ۳۵ سوره نور)

(یُوقَدُ مِنْ‌ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ)
(چراغى كه افروخته مى‌شود از روغن درخت پربركت زيتون.)
اما احتمال دارد در این آیات کل فرد فرد مراد باشد.

۲.۵ - شَجَرَ(آیه ۶۵ سوره نساء)

(فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّی یُحَکِّمُوکَ فِیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ)
(به پروردگارت سوگند كه آنها ايمان نخواهند آورد، مگر اين‌كه در اختلافات خود، تو را به داورى طلبند.)
مراد از شجر، مشاجره و تنازع است. منازعه را از آن تشاجر گویند که سخن دو خصم یا خصوم مثل برگ و شاخه درخت بهم مختلط می‌شوند یعنی: «پس نه به خدایت قسم، اهل ایمان نمی‌شوند تا تو را در اختلاف خویش حاکم کنند.»

۲.۶ - الشَّجَرِ (آیه ۸۰ سوره یس)

(الَّذِی جَعَلَ لَکُمْ مِنَ‌ الشَّجَرِ الْاَخْضَرِ ناراً)
«همان كسى كه براى شما از درخت سبز آتش آفريد.»

۲.۷ - الشَّجَرَةَ (آیه ۳۵ سوره بقره)

(وَ لا تَقْرَبا هذِهِ‌ الشَّجَرَةَ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ‌)
( نزديک اين درخت نشويد؛ كه از ستمكاران خواهيد شد.)
شجر را مطلق و واحد آنرا شجره گفته‌اند، مثل ثمر و ثمره، تمر و تمره
مراد از شجره همان درختی است که آدم و زنش از خوردن آن نهی شدند. درباره آن اختلاف است: سنبل، تاک، درخت انجیر و درخت کافور گفته‌اند. در تورات درخت معرفت است، ولی این افسانه است، خدا از علم و معرفت نهی نمی‌کند حال آنکه فرموده‌ (وَ عَلَّمَ آدَمَ الْاَسْماءَ کُلَّها)
قرآن مجید روشن نمی‌کند که آن چه درختی بود ولی تاثیر آنرا نقل می‌کند: و آن جمله‌ (فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ) است که در صورت خوردن به زحمت می‌افتادند، چنانکه خود گفتند (رَبَّنا ظَلَمْنا اَنْفُسَنا) و نیز آیه‌ (فَلَمَّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما) روشن می‌کند که در اثر خوردن از آن وضعشان تغییر کرد و عورتین آنها بر خودشان آشکار گردید. البته در اثر ریختن لباس‌هایشان چنان‌که فرموده‌(یَنْزِعُ عَنْهُما لِباسَهُما لِیُرِیَهُما سَوْآتِهِما)

۲.۸ - الشَّجَرَةَ (آیه ۶۰ سوره اسراء)

(وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی اَرَیْناکَ اِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ‌)
( رؤيايى را كه به تو نشان داديم و درخت نفرين شده را كه در قرآن ذكر كرده‌ايم، فقط براى آزمايش مردم بود.)

به موردی که در نهج البلاغه به کار رفته است، اشاره می‌شود:

۳.۱ - خطبه ۱۰۶

امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «وَ تَشَاجَرَتِ‌ النَّاسُ بِالْقُلُوبِ»



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۷و۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۴۶.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۴۲.    
۴. ابن منظور، لسان العرب، ج۴، ص۳۹۶.    
۵. رحمن/سوره۵۵، آیه۶.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۶۰.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۹۶.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۶۲.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۳۰.    
۱۰. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۲۰.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۴۳.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۹.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۴۱.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۸۴.    
۱۶. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۷.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱۳.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۳۲.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۹۴.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۸۴.    
۲۲. نور/سوره۲۴، آیه۳۵.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص ۳۵۴.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۷۲.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۲۴.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۳۹.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۵۰.    
۲۸. نساء/سوره۴، آیه۶۵.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص ۸۸    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۶۱۷.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۳۳۸.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۲۱۸.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۲۰.    
۳۴. یس/سوره۳۶، آیه۸۰.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۶۶.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۱۲.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۴۳.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۹۱.    
۳۹. بقره/سوره۲، آیه۳۵.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۱۹۷    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۳۰.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۳۲.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۶۸.    
۴۵. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۴۶. اعراف/سوره۷، آیه۲۲.    
۴۷. اعراف/سوره۷، آیه۲۶.    
۴۸. اسراء/سوره۱۷، آیه۶۰.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸۸.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۱۳۹.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۳۹.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۶۳.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۶۳.    
۵۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۵۷، خطبه ۱۰۶.    
۵۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۰۹، خطبه ۱۰۶.    
۵۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۴۳، خطبه ۱۰۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شجر»، ج۴، ص۷و ۸.    






جعبه ابزار