سید اسماعیل حمیری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوهاشم (ابوعامر) اسماعیل بن محمد حمیری مشهور به سید حمیری (۱۰۵-۱۷۳ هـ)، از اصحاب
امام صادق (علیه‌السلام) و از شعرای
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در
قرن دوم هجری قمری بود که اکثر شعرهایش در مدح
بنی‌هاشم و
نکوهش مخالفان آنان بود.
ابوهاشم اسماعیل بن محمد بن یزید بن ربیعه، معروف به سیّدحمیری،
ملق به ابوهاشم یا ابوعامر،
در سال ۱۰۵ هـ
در
عُمّان به دنیا آمد و در
بصره و
بغداد زندگی می‌کرد.
مادرش لقب وی را «سیّد» نهاد.
جدش
یزید بن ربیعه شاعری مشهور بود که
زیاد بن ابیه و خاندانش را
هجو، و انتسابش به
معاویه را رد کرد.
وی مردی گندم‌گون، بلندقد، خوش‌بیان و سخن‌گویی نوآور بود.
ابن‌معتز می‌گوید که او از ماهرترین شاعران زمان خویش بود و احادیث، اخبار و مناقب را در قالب شعر بیان می‌کرد و هیچ فضیلتی درباره
امام علی (علیه‌السّلام) نقل نشده مگر اینکه آن‌را به نظم درآورده است.
روزی سید در
کوفه اعلام کرد هرکس فضیلتی در شان علی (علیه‌السّلام) بگوید که من شعری در آن‌باره نسروده باشم، به او جایزه می‌دهم.
سیّدحمیری بیش از اکثر شاعران شعر سرود.
در سبک شعری کمتر کسی می‌تواند به مرتبه او برسد و از جمله شاعران نوآور محسوب می‌شود. شعرهای او شیوا، متین، زیبا و دارای معانی رفیع است. وی نسبت به بنی‌هاشم
تعصب شدیدی داشت. تاثیر شعرهای او در مدح بنی‌هاشم و
نکوهش مخالفان آنان آشکار است.
ابن‌شهرآشوب وی را در زمره آن دسته از شعرای اهل بیت (علیهم‌السّلام) آورده که آشکارا و بدون
تقیّه به
مدح آنان می‌پرداختند.
ابوالفرج اصفهانی می‌نویسد: اشعار او یا در ستایش بنی‌هاشم است یا در
نکوهش مخالفانشان،
و مجموعه اشعاری که درباره بنی‌هاشم سروده بالغ بر ۲۳۰۰ قصیده می‌باشد.
ابن‌حجر نیز او را
رافضی خوانده و گفته است که او در اشعارش به
نکوهش سلف و ستایش علی (علیه‌السّلام) می‌پرداخت. سرزنش و بدگویی وی از
همسران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و صحابه‌ای که با بنی‌هاشم مخالف بودند، در میان
اهل‌سنت مشهور است و همین امر موجب طرد وی از سوی آنان شده است.
پدر و مادر سید از
خوارج بودند و او همیشه آنان را به این جهت سرزنش می‌کرد و اشعاری نیز در
لعن و
نفرین ایشان دارد.
پدر و مادرش سیدحمیری
فرقه اباضیه (شاخه‌ای از خوارج) و از دشمنان علی (علیه‌السّلام) بودند. خود وی در این‌باره می‌گوید که چه بسیار در خانه ما درباره علی (علیه‌السّلام) بدگویی می‌شد و حضرت مورد لعن قرار می‌گرفت، لذا از آنان فاصله گرفتم و به
شیعه گرایش پیدا کردم که این امر موجب شد تا ایشان در پی قتل من بر آیند.
ابن‌شهرآشوب می‌نویسد سید در آغاز از خوارج بود، سپس به
مذهب کیسانیّه گرایید
و سرانجام در زمره امامیه درآمد.
در همین رابطه شعری نیز سروده است که با مطلع «تجفرت با الله و الله اکبر» آغاز می‌شود.
شیخ طوسی نام حمیری را در شمار یاران امام صادق (علیه‌السّلام) ذکر کرده
و برخی معتقدند که
امام کاظم (علیه‌السّلام) را نیز ملاقات کرده است.
گفته شده حمیری به هنگامی که در حال احتضار به سر می‌برد و رنج می‌کشید،
امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را ملاقات کرد و آرام گرفت و با چهره‌ای گشاده و نورانی از دنیا رفت.
این واقعه در سال ۱۷۳ یا ۱۷۸ و یا ۱۷۹ هـ
در
بغداد اتفاق افتاد و در قبرستان حدیثه یا جنینه به خاک سپرده شد.
برخی نیز گویند: در ۶۸ سالگی در «
واسط» درگذشت.
آثار حمیری عبارت‌اند از:
البائیه الحمیریّه،
القصیدة العینیّه،
تاریخ الیمن،
تفسیر القرآن، میمیات السید الحمیری
و
دیوان السید الحمیری.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شاعران عصر اهل بیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۷. عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۰۰.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۸۰، برگرفته از مقاله «ابوهاشم اسماعیل بن محمد حمیری».
