• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سوره ضحی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


صفحات قرآن کریم، صفحه ۵۹۶ قرآن کریم سوره ضحی و انشراح (شرح)
مقالات مرتبط: ضحی (مفردات‌قرآن)، ضُحیً (لغات‌قرآن)، ضحی (مفردات‌نهج‌البلاغه).
دیگر کاربردها: ضحی (ابهام‌زدایی).


سوره ضحی، نود و سومین سوره قرآن کریم بوده و در مکه نازل شده است.


«ضحی» به آغاز روز و نورافشانی هنگام برآمدن خورشید گفته می‌شود. ((والضحی))
[۱] ضحی/سوره۹۳، آیه۱.    
آیه نخست سوره ضحی و نام سوره قرار گرفته است.

بعضی گفته‌اند: چند روزی به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم وحی نشد، به طوری که مردم گفتند خدا با او وداع کرده، در پاسخ شان این سوره نازل شد و خدای تعالی به این وسیله آن حضرت را شاد کرد.
[۲] طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۵۲۲.    


۱. یازده آیه، چهل کلمه و ۱۶۵، ۱۷۲ یا ۱۹۲ حرف دارد.
۲. در ترتیب نزول، یازدهمین سوره (دومین، سومین و چهارمین سوره نیز گفته‌اند) و در قرآن کریم نود و سومین سوره است.
۳. پس از سوره فجر و پیش از سوره انشراح پیش از هجرت در مکه نازل شد و آیه مدنی ندارد.
۴. از سور مفصل و از نوع اوساط و بیستمین سوره‌ای است که با سوگند آغاز شد.
۵. گفته‌اند نسخی در آن رخ نداده است.

۱. ذکر دو سوگند و بشارت به حمایت از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و بیان مواهب الهی به آن حضرت؛
۲. شکرگزاری از نعمت‌های الهی؛
۳. بیان سه دستور اخلاقی و اجتماعی: رافت و مهربانی به یتیمان، کمک به نیازمندان و یادکردن از نعمت‌های خدا.
[۳] فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۵۲۵.    
[۴] جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۵.
[۵] مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۹۱.    
[۶] هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۵۵۱.
[۷] رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۹۰.
[۸] زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۳.    


از آن در باب صلات سخن گفته‌اند.

۵.۱ - فضیلت

در روایات بر زیاد خواندن سوره ضحی با سوره‌های شمس ، لیل و انشراح در شب و روز تأکید شده است.
[۹] کشف الغطاء، ج۳، ص۴۷۵.
در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام آمده است:کسی که این چهار سوره را در شب و روز بسیار تلاوت کند، هیچ چیزی که نزد او است، حتی مو ، پوست، گوشت، خون و رگ‌هایش باقی نمی‌ماند مگر آن‌که در روز قیامت به نفع او گواهی می‌دهد و خداوند گواهی آن‌ها را می‌پذیرد و به فرشتگان فرمان می‌دهد که بنده‌ام را به بهشت‌هایم ببرید تا هر جا را که دوست دارد برگزیند.
[۱۰] وسائل الشیعة، ج۶، ص۲۵۸.    


۵.۲ - اتحاد سوره ضحی و انشراح

بنابر قول مشهور، سوره ضحی و انشراح یک سوره به شمار می‌روند.
[۱۱] روض الجنان، ج۲، ص۷۱۴.
بر اتحاد این دو سوره ادعای اجماع نیز شده است؛
[۱۲] جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۰ -۲۱.    
[۱۳] مستند العروة (الصلاة)، ج۳، ص۳۵۳.
لیکن برخی در اتحاد آن دو اشکال کرده و آن را نپذیرفته‌اند.
[۱۴] منتهی المطلب، ج۵، ص۸۳.
[۱۵] روض الجنان، ج۲، ص۷۱۴ ۷۱۵.
در هر صورت، در نماز بنابر قول به وجوب قرائت سوره کامل، باید هر دو سوره به ترتیبی که در قرآن آمده خوانده شوند و قرائت یکی از آن دو کفایت نمی‌کند.
[۱۶] ذکری الشیعة، ج۳، ص۳۲۸.    
[۱۷] جامع المقاصد، ج۲، ص۲۶۲ - ۲۶۳.

آیا قرائت بسمله میان دو سوره، آن گونه که در قرآن آمده، واجب است یا قرائت یک بسمله برای هر دو سوره کفایت می‌کند؟ مسئله اختلافی است.
[۱۸] الجامع للشرائع، ص۸۱.    
[۱۹] مختلف الشیعة، ج۲، ص۱۵۳.    


۵.۳ - دیدگاه امام خمینی

امام خمینی که در تحریرالوسیله در خصوص با هم یک سوره بودن بعض سوره‌ها می‌نویسد: «سورة الفیل و الایلاف سورة واحدة، و کذلک و الضحی‌ و اَلَم نشرَح، فلا تُجزی واحدة منها، بل لا بدّ من الجمع مرتّباً مع البسملة الواقعة فی البین.»
[۲۰] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول فی القرائة و الذکر، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
سوره فیل و ایلاف (با هم) یک سوره است و همچنین است سوره و الضّحی‌ و اَلَمْ نَشْرَحْ (که با هم یک سوره می‌باشند) بنابراین خواندن یکی از آن‌ها کفایت نمی‌کند، بلکه باید هر دو به ترتیب و با بسم اللَّه الرحمن الرحیم که بین آن‌ها است، خوانده شود؛ زیرا به عقیده ایشان «بسم اللَّه الرحمن الرحیم جزء هر سوره است، بنابراین باید با آن‌ها خوانده شود مگر سوره برائت (که بسم اللَّه ندارد). »
[۲۱] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول فی القرائة و الذکر، مسالة۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
و به همین جهت است که «هنگام شروع به بسم اللَّه الرحمن الرحیم باید بنابر اقوی سوره را تعیین نماید و اگر سوره‌ای را تعیین کرد سپس از آن سوره به سوره دیگر عدول نمود، باید بسم اللَّه الرحمن الرحیم را برای سوره‌ای که به آن عدول نموده، اعاده نماید. و اگر در حین شروع بسم اللَّه الرحمن الرحیم سوره‌ای را تعیین کند و یادش برود و نداند که کدام سوره را معیّن کرده است، باید با تعیین سوره مشخصی بسم اللَّه الرحمن الرحیم را اعاده نماید. و اگر از اول نماز بنا داشته که سوره معیّنی را بخواند، ولی آن را فراموش کند و سوره دیگری بخواند، یا بر حسب عادت سوره معیّنی را می‌خوانده، و لیکن غیر آن را بخواند، کفایت می‌کند و اعاده سوره واجب نیست.»
[۲۲] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول فی القرائة و الذکر، مسالة۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    


۱. ↑ ضحی/سوره۹۳، آیه۱.    
۲. ↑ طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۵۲۲.    
۳. ↑ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۵۲۵.    
۴. ↑ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۵.
۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۹۱.    
۶. ↑ هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۵۵۱.
۷. ↑ رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۹۰.
۸. ↑ زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۳.    
۹. ↑ کشف الغطاء، ج۳، ص۴۷۵.
۱۰. ↑ وسائل الشیعة، ج۶، ص۲۵۸.    
۱۱. ↑ روض الجنان، ج۲، ص۷۱۴.
۱۲. ↑ جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۰ -۲۱.    
۱۳. ↑ مستند العروة (الصلاة)، ج۳، ص۳۵۳.
۱۴. ↑ منتهی المطلب، ج۵، ص۸۳.
۱۵. ↑ روض الجنان، ج۲، ص۷۱۴ ۷۱۵.
۱۶. ↑ ذکری الشیعة، ج۳، ص۳۲۸.    
۱۷. ↑ جامع المقاصد، ج۲، ص۲۶۲ - ۲۶۳.
۱۸. ↑ الجامع للشرائع، ص۸۱.    
۱۹. ↑ مختلف الشیعة، ج۲، ص۱۵۳.    
۲۰. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول فی القرائة و الذکر، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۱. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول فی القرائة و الذکر، مسالة۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۲۲. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج۱، ص۱۷۳، کتاب الصلاة، القول فی القرائة و الذکر، مسالة۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    


• فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره ضحی».    
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۱۳۷، برگرفته از مقاله«ضحی».    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    


رده‌های این صفحه : خواص آیات و سور | دیدگاه های فقهی امام خمینی | سوره‌های قرآن | فقه | قرآن شناسی | قرائت | نماز
جعبه ابزار