دُنْیا (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دُنْيا (به ضم دال) از
واژگان قرآن کریم به معنای پست‌تر یا نزدیک‌تر است.
كلمه دنيا بنابر تعداد
المعجم المفهرس صد و پانزده بار در
قرآن مجید تكرار شده است و در تمام آنها صفت زندگى كنونى است مگر در چهار محل كه صفت
آسمان و كنار
بیابان آمده است.
دُنْيا مؤنّث
أدنی است.
اگر آن را از دنى‌ء و دناءت بگيريم به معنى پست‌تر و اگر از دنوّ به حساب آوريم به معنى نزديک‌تر است.
آن پيوسته وصف است و احتياج به موصوف دارد. مثل حيات دنيا، عذاب دنيا، سعادت دنيا.
و زندگى دنيا را دنيا می‌گوئيم يا از اين جهت كه نسبت به زندگى آخرت پست‌تر و ناچيزتر است و يا از اين حيث كه اين زندگى از زندگى آخرت به ما نزديک‌تر است.
جوهری در
صحاح گفته: دنيا به علت نزديک بودنش دنيا ناميده شده است.
در
قاموس و
اقرب گفته: دنيا نقيض آخرت است.
در
نهایه می‌گويد دنيا اسم اين زندگى است كه آخرت از آن دور است.
به مواردی از
دُنْيا که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
از آيات شريفه استفاده می‌شود كه آن به معناى دوّم است و اصل آن دنوّ می‌باشد زيرا كه در آيات زيادى با
آخرت مقابل افتاده است. مثل:
(أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ)
(آنها كسانى هستند كه زندگى دنيا را با از دست دادن آخرت خريده‌اند.)
(رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً.)
(
پروردگارا! به ما در دنيا نيكى عطا كن؛ و در آخرت نيز نيكى مرحمت فرما.)
(حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ)
(اعمال نيک آنها به خاطر اين گناهان بزرگ، در دنيا و آخرت تباه شده.)
(قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقى)
(به آنها بگو: سرمايه زندگى دنيا، ناچيزاست؛ و آخرت، براى كسى كه پرهيزگار باشد، بهتر است.)
(إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوى وَ الرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنْكُمْ)
يعنى «آن‌گاه كه شما مسلمين در نزديكترين حاشيه
وادی به
مدینه بوديد و آنها در دورترين كنار آن، و كاروان
ابوسفیان پایين‌تر از شما بود.»
عدوه به معنى حاشيه و كنار بيابان است و قصوى مؤنّث اقصى است.
(إِنَّا زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِزِينَةٍ الْكَواكِبِ)
يعنى «ما آسمان نزديک‌تر را مزيّن گردانديم با زينتى كه كواكب باشد.»
(وَ زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَابِمَصَابِيحَ)
(و آسمان پايين را با چراغهايى (ستارگان) زينت بخشيديم.)
(وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ)
(ما آسمان پايين (نزديكک) را با چراغ‌هاى فروزانى زينت بخشيديم.)
در اين آيات كلمه دنيا قطعا به معنى نزديک‌تر است.
(مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيا)
(و كسى كه فقط كشت دنيا را بطلبد.)
در بعضى از آيات كه حيات ذكر نشده در تقدير می‌باشد يعنى «حَرْثَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا».
كلمه دنيا صد و پانزده بار در قرآن مجيد تكرار شده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دُنْیا»، ج۲، ص۳۶۲.
