دخل (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَخَلَ:
(کُلَّمٰا دَخَلَ عَلَیْهٰا زَکَرِیَّا الْمِحْرٰابَ)در اصل از «دُخول» به معنی «داخل شدن، در آمدن و وارد شدن» است (نقطه مقابل
خروج) که در
زمان و
مکان و کارها به کار می‌رود، مانند
آیه مورد بحث که می‌فرماید: «... هر زمان
زکریا وارد
محراب مریم می‌شد غذای مخصوصی در آنجا می‌دید...»
(کُلَّمٰا دَخَلَ عَلَیْهٰا زَکَرِیَّا الْمِحْرٰابَ وَجَدَ عِنْدَهٰا رِزْقاً)کلماتِ: یَدْخُلُونَهٰا
و نیز: اُدْخُلیٖ
فَادْخُلیٖ
همه این‌ها و نظایر آن از مادّه مذکور گرفته شده‌اند.
به موردی (مواردی) از کاربرد دَخَلَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ) «خداوند، او (مريم) را به طرز نيكويى پذيرفت؛ و به طرز شايسته‌اى،
نهال وجود او را رويانيد و
پرورش داد)؛ و
سرپرستی او را به «زكريا» سپرد. هر زمان زكريا وارد محراب او مى‌شد، غذاى مخصوصى در كنار او مى‌ديد. پس از او پرسيد: «اى مريم! اين روزى از كجا نصيب تو شده؟!» گفت: «اين از سوى خداست.
خداوند به هر كس بخواهد، بى‌حساب روزى مى‌دهد.»
علامه طباطبایی در
المیزان می‌فرماید: كلمه محراب به معناى جايى است كه مخصوص
عبادت باشد، حال چه در
مسجد باشد، و چه در
خانه.
راغب در
مفردات مى‌گويد: محراب مسجد را به قول بعضى از اين جهت محراب خوانده‌اند كه آنجا جاى
حرب و ستيز نمودن با دشمن و با
هوای نفس است و بعض ديگر گفته‌اند: بدين جهت محراب خوانده شده كه انسان جا دارد كه در آنجا حريب يعنى بريده از كارهاى دنيا و پراكندگى خاطر باشد.
در اين
جمله،
رزقا را بدون الف و لام آورده و اين اشاره است به اينكه
رزق نامبرده،
طعام معهود در بين مردم نبوده، همچنان كه بعضى هم گفته‌اند: هر وقت زكريا به مريم سر مى‌زد،
میوه زمستانى را در
تابستان و ميوه تابستانى را در
زمستان نزد او مى‌ديد.
پس از اينكه مى‌بينيم زكريا از پاسخ مريم قانع شده، معلوم مى‌شود
رزق نامبرده
رزق معمولى نبوده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دَخَلَ»، ج۲، ص۱۷-۱۸.
