دابِر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دابِر: (فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ)«دابِر» در لغت، به معنای دنباله، عقب، آخر و پایان چیزی است،
بنابراین، مفهوم آیه این است که آنها را تا به آخر نابود ساختیم و ریشه‌هایشان به کلّی
قطع شد.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با دابِر.
(فَقُطِعَ دَابِرُ ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْۚ وَٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ) (و به اين ترتيب، ريشه گروهى كه
ستم كرده بودند،
قطع شد. و ستايش مخصوص خداوند، پروردگار جهانيان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: دبر مقابل قبل است. دبر به معناى عقب و قبل به معناى جلوى هر چيز است، دو عضو جلو و عقب را هم به همين جهت و به طور كنايه، قبل و دبر مى‌نامند، و چه بسا بر هر چيزى هم كه در دنبال و يا جلو چيز ديگرى قرار گرفته باشد مجازا اطلاق بشود ... و نيز از آن جمله است لفظ: دابر كه در هر چيز به معناى دنباله‌ايست كه از پى مى‌رسد، مثلا گفته مى‌شود: امس الدابر- ديروز گذشته يعنى روزى كه در پى امروز بود، هم چنان كه گفته مى‌شود: عام قابل- سال آينده. و دابر به اثر هر چيزى هم اطلاق مى‌شود، مثلا به
نسل آدمى و هر اثر ديگرى كه از وى به جا مى‌ماند دابر گفته مى‌شود، پس اينكه خداى تعالى فرمود:
(فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِينَ ظَلَمُوا) معنايش اين است كه
هلاکت و نابودى همه ايل و تبارشان را فرا گرفت، و از آنان عين و اثرى را باقى نگذاشت.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(فَأَنجَيۡنَٰهُ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَقَطَعۡنَا دَابِرَ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَاۖ وَمَا كَانُواْ مُؤۡمِنِينَ) (سرانجام، او و كسانى را كه با او بودند، با رحمتى از سوى خود نجات بخشيديم؛ و ريشه كسانى كه آيات ما را
تکذیب كردند و
مؤمن نبودند،
قطع كرديم. )
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
قطع دابر كنايه از
هلاکت و
قطع نسل است، چون دابر هر چيزى به معناى دنباله آن است، حال چه دنباله از طرف گذشته، هم چنان كه مى‌گويند: امس الدابر و يا از طرف آينده، مثل اينكه مى‌گويند: دابر القوم و معلوم است كه هلاكت قومى باعث هلاكت دنباله و
نسل آن قوم نيز هست.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَإِذۡ يَعِدُكُمُ ٱللَّهُ إِحۡدَى ٱلطَّآئِفَتَيۡنِ أَنَّهَا لَكُمۡ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيۡرَ ذَاتِ ٱلشَّوۡكَةِ تَكُونُ لَكُمۡ وَيُرِيدُ ٱللَّهُ أَن يُحِقَّ ٱلۡحَقَّ بِكَلِمَٰتِهِۦ وَيَقۡطَعَ دَابِرَ ٱلۡكَٰفِرِينَ) (و به ياد آريد هنگامى را كه
خداوند به شما وعده داد كه يكى از دو گروه (كاروان تجارى، يا لشكر مسلح
قریش) نصيب شما خواهد بود؛ و شما دوست مى‌داشتيد كه كاروان غير مسلح براى شما باشد؛ ولى خداوند مى‌خواهد
حق را با دستورات خود تقويت، و ريشه
کافران را
قطع كند؛ از اين رو شما را برخلاف ميلتان، با لشكر قريش درگير ساخت).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
قطع دابر كنايه از نابود كردن و منقرض ساختن چيزى است بطورى كه بعد از آن اثرى كه متفرع بر آن و مربوط به آن باشد باقى نماند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دابِر»، ص۲۲۱.
