خلدآباد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خُلدآباد، شهری در شهرستان اورنگ‌آباد در ایالت مهاراشترا در
هند است.
این
شهر در شمال غربی اورنگ‌آباد «یا خجسته بنیاد، مرکز شهرستان اورنگ‌آباد» در عرض شمالی َ۱ْ۲۰ و طول شرقی َ۱۲ْ۷۵ قرار دارد. شهر دولت‌آباد در جنوب آن واقع است
خلدآباد حدود ۱۳ کیلومتر از دولت‌آباد و حدود ۲۳ کیلومتر از اورنگ‌آباد فاصله دارد
آزادبلگرامی
شرح جامعی درباره پرآبی و آبشارها و برکه‌ها و سرسبزی و خوش
آب و
هوا بودن آن در تمام فصول سال داده است. به گفته وی، در گذشته در کوههای شمال‌غربی آن غارهای سه طبقه و دو طبقه متعلق به
معبد ایلورا، نیایشگاه هندوها، حفر شده که بر روی دیوارهای سنگی آن نقش برجسته‌هایی تراشیده شده است.
جمعیت این شهر که در ۱۲۶۵/۱۸۴۹، ۳۰۸۵ تن بوده، در ۱۳۱۸/۱۹۰۰ به ۲۸۴۳ تن کاهش یافته، ولی تعداد خانه‌های آن از ۴۱۶ باب به ۶۴۵ باب رسیده است
این شهر در گذشته به روضه مشهور بود
و نُه تن از اولیای مشهور صوفیهای چشتیه دکن در آن‌جا به خاک سپرده شدند، به همین سبب این شهر برای
مسلمانان دکن مقدس است.
قبر چهارده تن از
پادشاهان و دولتمردان
مسلمان هند و دکن نیز در این شهر است
پس از
مرگ اورنگ‌زیب در احمدنَگَر در ۱۱۱۸، بنابه وصیتی که کرده بود، او را به روضه بردند و در صحن مقبره شیخ
زین
الدین شیرازی دفن کردند و چون برای او
لقب «خُلدمکان» را برگزیدند، این شهر خلدآباد نامیده شد
در ۱۱۲۱ بهادرشاه،
فرزند اورنگ‌زیب، این شهر را پرگنه «بخش» خلدآباد اعلام کرد و چند دهکده کاملا آباد و پرمحصول را جزو پرگنه خلدآباد کرد تا هزینه‌های مراسم فاتحه‌خوانی اورنگ‌زیب و دیگر بزرگان از درآمد آن‌ها تأمین گردد
او بر دور شهر حصار کشید و در آبادی آن کوشید
با کشیدن این حصار، شهر به شکل مستطیلی در جهت شرقی ـ غربی درآمده است که دو دروازه در شمال، دو دروازه در مشرق و دو دروازه در جنوب دارد. یکی از دروازه‌های جنوبی آن به نام دروازه نقاره‌خانه به دولت‌آباد و اورنگ‌آباد راه دارد. دروازه شمالی یا پانگرا راه رسیدن به غارهای ایلورا و چند مقبره مهم اولیای
صوفیه و دولتمردان و بزرگان هند و دکن است. راه مهمان‌سرای ایالتی در بالای
کوه و راه به عیدگاه و
مسجد هزاروچهارصد اولیا نیز، که همه در شمال شهر است، از همین دروازه می‌گذرد. در گوشه جنوب‌غربی شهر، در بیرون حصار، دو تن از اولیای صوفیه و همچنین
همسر بهادرشاه، به نام بی‌بی عایشه مدفون‌اند. مدفن برهان
الدین غریب،
زین
الدین شیرازی و همچنین قبرهای اورنگ‌زیب، محمد اعظم‌شاه، سعداللّه‌خان نظام‌الملک آصف‌جاه در درون حصار است
شیخمنتجب
الدین، معروف به زرزری زربخش، از بزرگان صوفیه دهلی، در سال ۷۰۰ به درخواست خواجه نظام
الدین اولیا مأمور شد تا به همراهی هفتصد تن از صوفیان در مراکز مختلف دکن به
تبلیغ و اشاعه
اسلام بپردازد. شیخ در این شهر «روضه، خلدآباد» اقامت گزید و در ۷۰۹ درگذشت و او را در همان‌جا به
خاک سپردند
شیخ برهان
الدین غریب، از بزرگان صوفیه نیز که در ۷۳۸ درگذشت، در این شهر به خاک سپرده شده‌است
سید یوسف‌بن علی‌بن محمد دهلوی، مشهور به راجو قتال،
صوفی شاعر و غزل‌سرا «متوفی ۷۳۱» نیز در اینجا مدفون است
از دوره تغلقیه «۷۲۰ـ۸۱۴» آثاری در روضه/ خلدآباد به جا مانده‌است، از جمله مقبره شیخ
زین
الدین، و تعداد درخور توجهی کتیبه از زمان غیاث
الدین تغلق
از بهمنیان دکن نیز کتیبه‌ای به تاریخ ۸۶۳ در این شهر وجود دارد
بناهای جالب توجهی نیز از نوع مسجد،
مقبره و کاخ از دوره نظام‌شاهیان «۸۹۵ـ ح۱۰۴۲» در خلدآباد باقی‌مانده است از جمله مقبره ملک عنبر، وزیر نظام‌شاه. مقبره‌های متعددی نیز با معماریهای زیبا و چشمگیر به فاصله اندکی از مقبره ملک عنبر وجود دارد.
(۱) میرغلامعلی‌بن نوح آزاد بلگرامی، روضة‌الاولیاء، تصحیح متن، ترجمه و حواشی نثار احمد فاروقی، دهلی ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
(۲) محمدهاشم خافی‌خان نظام‌الملکی، منتخب‌اللباب، ج ۲، چاپ کبیرالدین احمد، کلکته ۱۸۷۴.
(۳) محمدهادی کامورخان، تذکرة‌السلاطین چغتا: تذکره جانشینان اورنگ‌زیب، چاپ مظفر عالم، علی‌گره ۱۹۸۰.
(۴) Ziauddin A Desai, "Architecture: Bahmani succession states", in History of medieval Deccan: ۱۲۹۵-۱۷۲۴, edH K Sherwani, vol۲, Andhra Pradesh: The Government of Andhra Pradesh, ۱۹۷۴a.
(۵) idem, "Architecture: the Bahmanis", in ibid, ۱۹۷۴b.
(۶) idem, "Epigraphy: Arabic and Persian", in ibid, ۱۹۷۴c.
(۷) EI۲, sv "Khuldabad"by C E Bosworth.
(۸) Carl W Ernest, Eternal garden: Mysticism, history, and politics at a south Asian Sufi center, Oxford ۲۰۰۴.
(۹) P M Joshi, "Economic and social conditions under the Bahmanis", in History of medieval Deccan, ibid, vol۱.
(۱۰) Khwaja Muhammad Ahmad, "Calligraphy", in ibid, vol۲.
(۱۱) Muhammad Yousuf Kokan, "Language and literature: Arabic" in ibid.
(۱۲) Muhammad Nazir Ahmad, "Language and literature: Persian", in ibid.
(۱۳) States atlas of India, ed S Muthiah and P Poovendran, Delhi: Indian Book Depot, Map House, ۱۹۹۰؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خلدآباد»، شماره۷۱۸۷.
