خلافت موعود
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند سبحانه و تعالی در آیاتی چند به انسان‌های شایسته
وعده داده که
حکومت زمین به آن‌ها خواهد رسید.
"وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا یعبدوننی لا یشرکون بی شیئا و من کفر بعد ذلک فاولئک هم الفاسقون؛
خدا به کسانی از شما که
ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، وعده داده است که حتما آنان را در این سرزمین،
جانشین (خود)قرار دهد؛ همان گونه که کسانی را که پیش از آنان بودند، جانشین(خود)قرار داد. و آن دینی را که برایشان پسندیده است، به سودشان مستقر کند و بیمشان را به ایمنی مبدل گرداند،(تا)مرا
عبادت کنند و چیزی را با من
شریک نگردانند و هر کس پس از آن به
کفر گراید؛ آنانند که نافرمانند.
در آیات پیش از این آیه، سخن از
اطاعت و
تسلیم برابر فرمان خدا و
پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم است و در این آیه، بحث ادامه یافته و نتیجه این اطاعت که همان
حکومت جهانی است بیان شده است. بر اساس آن، خداوند سبحانه و تعالی به کسانی که از شما ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده می‌دهد که آنان را قطعا
خلیفۀ روی زمین خواهد کرد؛ همان گونه که پیشینیان را
خلافت روی زمین بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، به طور ریشه دار و پا برجا در صفحه زمین مستقر خواهد ساخت و خوف و ترس آن‌ها را، به
امنیت و
آرامش مبدل خواهد کرد.
مردم فقط خدا را پرستیده و چیزی را شریک او قرار نخواهند داد.
بعد از این برتری و فراگیری حکومت
توحید و استقرار
آیین الهی و از میان رفتن هرگونه
اضطراب،
ناامنی و
شرک، کسانی که بعد از آن
کفر بورزند، به یقین
فاسق واقعی خواهند بود!
در این آیه، خداوند سبحانه و تعالی وعدۀ حکومت روی زمین، برتری
دین و آیین و امنیت کامل را به گروهی از مؤمنان و صالحان داده است. اما در این که منظور از این گروه چه کسانی‌اند، میان مفسران گفت وگو است.
برخی آن را اشاره به
حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌دانند که
شرق و
غرب جهان، در زیر لوای حکومت آن حضرت قرار می‌گیرد، آیین
حق همه جا نفوذ می‌کند، ناامنی و
خوف و جنگ از صفحه زمین برچیده می‌شود و
عبادت خالی از
شرک، برای جهانیان تحقق می‌یابد.
بدون
شک آیه، هم شامل مسلمانان نخستین و هم حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌شود. طبق عقیده عموم مسلمانان-اعم از
شیعه و
اهل تسنن-آن حضرت سراسر زمین را پر از
عدل وداد می‌کند و او مصداق کامل این آیه است؛ ولی با این حال، منعی از عمومیت و گستردگی
مفهوم آن نیست.
گفتنی است ثمرۀ تمام کوشش‌های پیامبران و تبلیغات مستمر و پی گیر آنان و نمونه کامل حاکمیت
توحید و امنیت کامل و عبادت، زمانی تحقق می‌یابد که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور می‌کند.
همان گونه که گفته شد، این تفسیرها، به معنای
انحصار مصداق آیه نیست؛ بلکه بیان
مصداق کامل است.
ابو بصیر از
امام صادق علیه‌السّلام روایت کرده است که آن حضرت، ذیل این آیه فرمود:
«نزلت فی القائم و اصحابه» درباره قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف و اصحاب ایشان نازل شده است.»
یکی از مفسران بزرگ در این باره می‌نویسد:
... این مجتمع طیب و طاهر با صفاتی که از
فضیلت و قداست دارد، هرگز تاکنون در دنیا منعقد نشده و
دنیا از روزی که پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم مبعوث به
رسالت شده، تاکنون، چنین جامعه‌ای به خود ندیده است. ناگزیر اگر مصداقی پیدا کند، در روزگار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود؛ چون اخبار متواتری که از رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم و امامان
اهل بیت علیهم‌السّلام در خصوصیات آن حضرت وارد شده است، از تشکیل چنین جامعه‌ای خبر می‌دهد. البته این در صورتی است که روی سخن در آیه را متوجه مجتمع صالح بدانیم، نه تنها
حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف .»
آن گاه ادامه می‌دهد:
خواهید گفت: طبق این نظریه چه معنا دارد که روی سخن را در زمان نزول آیه به الذین آمنوا و عملوا الصالحات؛ کند؛ در حالی که مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آن روز نبود (نه خودش بود و نه یکی از اهل زمانش)؟
در پاسخ می‌گوییم: این سؤال، ناشی از این است که پرسش کننده، میان خطاب‌های فردی با خطاب‌های اجتماعی
خلط کرده است؛ چون
خطاب ممکن است دو جور متوجه اشخاص شود: یکی این که اشخاصی را مورد خطابی قرار دهند؛ بدین سبب که خصوصیات خود آنان مورد نظر است. به طور دیگر این که همان اشخاص را مورد خطاب قرار دهند، نه از این جهت که شخص خود آنان مورد نظر باشد، بلکه از این جهت که جمعیتی هستند دارای صفاتی معین.
در صورت اول، خطاب، از مخاطبان به غیر مخاطبان متوجه نمی‌شود و شامل آن‌ها نمی‌گردد-نه وعده‌اش، نه وعیدش و نه هیچ چیز دیگرش-و در قسم دوم اصلا اشخاص دخالتی ندارند و خطاب متوجه دارندگان صفات کذایی است که در این صورت به دیگران نیز متوجه می‌شود.
در آیه شریفه، خطاب از قبیل خطاب‌های دوم است که بیانش گذشت و بیشتر
خطاب‌های قرآنی - که یا مؤمنان را
مخاطب کرده و یا
کفار را-از این قبیل است.»
حکومت صالحان ،
حکومت مستضعفان .
فرهنگ‌نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۲۱۳-۲۱۶، برگرفته از مقاله «خلافت موعود».
