حَوَیٰ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَوَیٰ (به فتح حاء و واو) از
واژگان نهج‌البلاغه به معنای جمع کردن، مالک شدن و احراز كردن است.
حَوِیَّه به معنای روده است و چون
روده در شکم جمع شده و مستدیر است لذا به آن حویّه گفته‌اند.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
يَحْوِيهِ (به فتح یاء و سکون حاء) به معنای مكانى وى را در بر نمى‌گيرد،
فَيُحْوَى (به فتح فاء و ضمه یاء) به معنای چيزى بر او محيط گردد، است.
از این مادّه چهار مورد در نهج‌البلاغه آمده است.
حَوَیٰ به معنای جمع کردن، مالک شدن و احراز كردن است.
در
اقرب گوید:
«حَوَاهُ یعنی جَمَعَهُ و مَلَکَهُ و اَحْرَزَهُ.»
بعضی از مواردی که در
نهج‌البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد.
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در وصف
خدا فرموده:
«لاَ يَشْغَلُهُ شَأْنٌ، وَ لاَ يُغَيِّرُهُ زَمانٌ، وَ لاَ يَحْوِيهِ مَكانٌ، وَ لاَ يَصِفُهُ لِسانٌ، وَ لاَ يَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْماءِ، وَ لاَ نُجُومِ السَّماءِ... وَ لاَ دَبِيبُ الـنَّمْلِ عَلَى الصَّفا وَ لاَ مَقِيلُ الذَّرِّ فِي اللَّيْلَةِ الظَّلْماءِ.» «هيچ كارى وى را به خود مشغول نمى‌سازد و گذشت
زمان در او دگرگونى ايجاد نمى‌كند و مكانى وى را در بر نمى‌گيرد؛ هيچ زبانى
قدرت توصيفش را ندارد. نه تعداد فراوان قطرات آب‌ها و نه ستارگان
آسمان، نه ذرات خاک همراه گردبادها در هوا و نه حركات مورچگان بر سنگ‌هاى سخت و نه استراحت گاه مورچه‌هاى ريز در شب‌هاى تار، هيچ كدام از اين‌ها از او مخفى و پنهان نيست.»
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در وصف
خدا می‌فرمایند:
«لاَ يُقَالُ لَهُ:«مَتَى»؟ وَ لاَ يُضْرَبُ لَهُ أَمَدٌ «بِحَتَّى»، الظَّاهِرُ لاَ يُقالُ: «مِمَّ»؟ وَ الْبَاطِنُ لاَ يُقَالُ: «فِيمَ»؟، لاَ شَبَحٌ فَيُتَقَصَّى، وَ لاَ مَحْجُوبٌ فَيُحْوَى.» «درباره او هيچ‌گاه نمى‌توان گفت از «كى» بوده؟ و برايش نيز سرآمدى نتوان تعيين كرد كه گفته شود تا «كى» خواهد بود؟، آشكارى است كه درباره‌اش نتوان گفت «از چه چيز پيدا شده؟» و مخفى و پنهانى است كه نمى‌توان گفت: «در كجاست؟» نه
جسم است كه بتوان به پايانش دست يافت و نه پوشيده و محجوب است كه چيزى بر او محيط گردد.»
از این مادّه چهار مورد در نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حوی»، ج۱، ص۳۱۶.
