حَلْبَة (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَلْبَة از
واژگان نهج البلاغه به معنای یکدفعه دوشیدن است.
حضرت علی (علیهالسلام) در رابطه با مردگان و دشمنان از این واژه استفاده نموده است.
حَلْبَة یکدفعه دوشیدن، جمع آن حلبات است ولی این کلمه به این معنی در «
نهج البلاغه» نیامده است و نیز «حلبه» به معنی جمعی از اسبان است که برای مسابقه جمع میشوند، گاهی به محلّ جمع شدن آنها نیز حلبه گویند جمع آن حلبات و حلائب آید.
از امام (علیهالسّلام) پرسیدند: شاعرترین شعراء کدام است فرمود:
«إِنَّ الْقَوْمَ لَمْ يَجْرُوا فِي حَلبة تُعْرَفُ الْغَايَةُ عِنْدَ قَصَبَتِهَا، فَإِنْ كَانَ وَلاَ بُدَّ فَالْمَلِكُ الضِّلِّيلُ» (یرید امرء القیس) (شعراء در یک میدان نتاختهاند تا هدف در آخر آن مشخّص شود و اگر لابدّ باید
قضاوت کرد،
امرء القیس آن پادشاه کاملا
گمراه و
فاسق از همه شاعرتر میباشد)
(شرحهای حکمت:
)
منظور از «حلبه» به احتمال قوی «میدان» و از «قصبه» هدف است یعنی شعراء در یک میدان نتاختهاند تا هدف در آخر آن مشخّص شود و اگر لابدّ باید
قضاوت کرد،
امرء القیس آن پادشاه کاملا
گمراه و
فاسق از همه شاعرتر میباشد، به عبارت دیگر مقصدشان در
شعر گفتن یکی نبوده بعضی
غزل، بعضی شعر عاشقانه، بعضی غیر آن گفتهاند. محمد عبده «حلبه» را گروه اسبان گفته، آن هم درست است.
در رابطه با مردگان فرموده:
«الذین کانت لهم مقاوم العزّ و حلبات الفخر ملوکا و سوقا سلکوا فی بطون البرزخ سبیلا» (آنهائی که مقامهای عزت و گروه گروه اسبان مسابقه داشتند پادشاهان و رعیتها بودند که داخل راههای
قبر و
برزخ شدند.)
(شرحهای خطبه:
) «سوق» به ضم اوّل و فتح دوّم جمع سوقه به معنی رعیت است.
در رابطه با دشمنان فرموده:
«انّهم لن یزولوا عن مواقفهم ... حتی یرموا بالمناسر تتبعها المناسر و یرجموا بالکتائب تقفوها الحلائب و حتی یجرّ ببلادهم الخمیس یتلوه الخمیس» (یعنی آنها از محلهای خود کنار نمیشوند تا تیرباران شوند با پیشقراولانی بعد از پیشقراولان، و شمشیر باران شوند با کتیبههائی و در پی آنها گروههای اسبان جنگی و تا کشیده شود به دیارشان لشکری بعد از لشکری.)
(شرحهای خطبه:
) مناسر جمع منسر (بر وزن مجلس) مقدمة الجیش. کتائب جمع کتیبه سربازان از صد نفر تا هزار نفر. حلائب گروههای اسبان که برای
جنگ آماده شدهاند. خمیس لشکر عظیم، به قولی از چهار هزار تا دوازده هزار.
بابی انت و امّی یا مولا، حیف که قدرت مجسم کردن
بلاغت تو را ندارم و نیز در خطبه ۱۰۶ آمده: «و الدنیا مضماره و القیامة حلبته و الجنّة سبقته»
(
دنیا، ميدان تمرين و
قیامت، مركز اجتماع برنامه مسابقه نهايى و جايزه بزرگش
بهشت است) ظاهرا منظور میدان است.
(شرحهای خطبه:
)
این لفظ در معنی جمعی از اسبان پنج بار در «
نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حلبة»، ج۱، ص۲۹۵.