حشر ضلالت‌پیشگان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله آیات مرتبط با
حشر ضلالت‌پیشگان معرفی می‌شوند.
حشر ضلالت‌پيشگان در
قیامت، بر روى صورت خود:
۱. «وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِهِ وَ نَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلى وُجُوهِهِمْ عُمْياً وَ بُكْماً وَ صُمًّا مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ ...؛
هر كس را خدا هدايت كند، هدايت يافته واقعى اوست؛ و كسانى را كه به سبب اعمالشان
گمراه سازد، سرپرستانى هدايت كننده غير خدا براى آنها نخواهى يافت؛ وروز قيامت، آنها را بر صورتهايشان
محشور مى‌كنيم، در حالى كه نابينا و گنگ و كرند؛ جايگاهشان دوزخ است؛ هرزمان آتش آن فرونشيند، شعله سوزانى بر آنان مى‌افزاييم!»
۲. «الَّذِينَ يُحْشَرُونَ عَلى وُجُوهِهِمْ إِلى جَهَنَّمَ أُوْلئِكَ شَرٌّ مَكاناً وَ أَضَلُّ سَبِيلًا؛
تو را متهم به
گمراهى مى‌كنند، ولى، آنان كه برصورتهايشان به سوى
جهنم محشور مى‌شوند، بدترين محل را دارند و
گمراه‌ترين افرادند.»
کر و
کور و
لال بودن ضلالت‌پيشگان، در عرصه
محشر و قيامت:
«وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِهِ وَ نَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلى وُجُوهِهِمْ عُمْياً وَ بُكْماً وَ صُمًّا مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ كُلَّما خَبَتْ زِدْناهُمْ سَعِيراً؛
هر كس را خدا هدايت كند، هدايت يافته واقعى اوست؛ و كسانى را كه به سبب اعمالشان
گمراه سازد، سرپرستانى هدايت كننده غير خدا براى آنها نخواهى يافت؛ وروز قيامت، آنها را بر صورتهايشان
محشور مى‌كنيم، در حالى كه نابينا و گنگ و كرند؛ جايگاهشان
دوزخ است؛ هرزمان آتش آن فرونشيند، شعله سوزانى بر آنان مى‌افزاييم!»
كور
محشور شدن ضلالت‌پيشگان، در قيامت:
۱. «وَ مَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا؛
امّا كسى كه در اين جهان از ديدن چهره حق نابينا بوده است، در آخرت نيز نابينا و گمراهتر است.»
۲. «قالَ اهْبِطا مِنْها جَمِيعاً بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنِ اتَّبَعَ هُدايَ فَلا يَضِلُّ وَ لا يَشْقى • وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ
نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى • قالَ رَبِّ لِمَ
حَشَرْتَنِي أَعْمى وَ قَدْ كُنْتُ بَصِيراً؛
خداوند فرمود: همگى شما از بهشت خارج شويد، در حالى كه دشمن يكديگر خواهيد بود؛ ولى هرگاه هدايتى از سوى من به سراغ شما آيد، هركس از هدايت من پيروى كند، نه
گمراه مى‌شود، و نه در رنج خواهد بود. و هركس از ياد من روى‌گردان شود، زندگى سخت و تنگى خواهد داشت؛ و روز قيامت، او را نابينا
محشور مى‌كنيم. مى‌گويد: پروردگارا! چرا مرا نابينا
محشور كردى؟! من كه بينا بودم!»
کوردلی و
ضلالت در
دنیا، موجب كور
محشور شدن آنان در آخرت:
«وَ مَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا؛
امّا كسى كه در اين جهان از ديدن چهره حق نابينا بوده است، در آخرت نيز نابينا و گمراهتر است.»
قرآن کریم مردمان را در روز قیامت به سه گروه تقسیم می‌کند:
۱- اصحاب شمال و شقاوت
۲- اصحاب یمین و سعادت
۳- سابقان و مقربان.
در روایات نیز به گروهی از مردم در قیامت اشاره شده است. اصحاب ایمان، اصحاب کفر و مستضعفان.
امام خمینی نیز مردم را در روز
قیامت و
حشر بر سه گروه تقسیم می‌کند:
الف) گروهی که به تجرد عقلانی رسیده و از مرتبه
تجرد خیالی فراتر رفته‌اند. این افراد ادراک قوی‌تری از حقایق و صورت‌های آنان دارند و توانسته‌اند حقایق عقلی را در وجود خود به فعلیت برسانند.
ب) گروه دوم کسانی هستند که از دستورات دینی پیروی کرده‌اند؛ اما از مرتبه تجرد خیالی و برزخی فراتر نرفته‌اند چنین افرادی اگر ملکات شرعی را کسب کرده باشند. جزا و ثوابی برایشان مقرر شده و در
حشر دارای لذت‌ها و سعادت‌هایی خواهند بود.
برای چنین افرادی که تخیلات صحیح و مطابق با واقع دارند، بهشتی متوسط است که به انشای نفس و طبق ملکاتشان است و با فرشتگانی که در تخیل خود دارند
محشور خواهند شد.
ج) گروه سوم، گروهی هستند که از تمدن دور بوده‌اند و تبلیغات دین را نشنیده‌اند. چنین افرادی معمولاً دارای صفات حیوانی‌اند و بر اساس ملکات خود
محشور می‌شوند و
حشر آنان مانند
حشر حیوانات خواهد بود و اگر حیوانی خوش‌رفتار باشند، سعادتی حیوانی دارند و اگر حیوانی بدخلق باشند، شقاوتی حیوانی خواهند داشت و ازآنجاکه از حقایق و معارف به‌دور بوده‌اند، سعادت و شقاوت اکتسابی که سبب دخول در
بهشت و
جهنم است، ندارند.
به اعتقاد امام خمینی همه افراد بلکه همه اشیاء بر اساس فطرتی که طالب کمال است، خلق شده‌اند و عشق به کمال، فطری هر موجودی است و در اصل خلقت چیزی نیست که ظلمت و شقاوت برای او ذاتی باشد؛ ولی ممکن است کسی این قوه کمال را پرورش نداده باشد و در او هیچ‌یک از قوا و ملکات خیر و شر به فعلیت نرسیده باشد، ازاین‌جهت نه شقی است و نه سعید.
حشر مشرکان گمراه به همراه معبودان‌شان، در قيامت:
«وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَ ما يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَ أَنْتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبادِي هؤُلاءِ أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ؛
به خاطر بياور روزى را كه همه آنان و آنچه را كه غير از خدا مى‌پرستند جمع مى‌كند، آنگاه به آنها مى‌گويد: آيا شما اين بندگان مرا
گمراه كرديديا خودشان راه را گم كردند؟!»
گمراهان جنّ و
انس در
محشر، مورد بازخواست و
توبیخ:
«... وَ مَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً كَأَنَّما يَصَّعَّدُ فِي السَّماءِ ... • وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ ... يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتِي وَ يُنْذِرُونَكُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى أَنْفُسِنا ...؛
... و آن كس را كه بخاطر اعمال خلافش بخواهد
گمراه سازد، سينه‌اش را آنچنان تنگ مى‌كند كه گويا مى‌خواهد به آسمان بالا برود ... در آن روز كه خدا همه آنها را جمع و
محشور مى‌سازد، مى‌گويد: اى گروه جنيان (و شياطين)! شما افراد زيادى از انسانها را
گمراه ساختيد! ... در آن روز به آنها مى‌گويد: اى گروه جنّ و انس! آيا پيامبرانى از خودتان به سوى شما نيامدند كه آيات مرا برايتان بيان مى‌كردند، و شما را از ملاقات چنين روزى بيم مى‌دادند؟! آنها مى‌گويند: (آرى ما بد كرديم) و بر زيان خود
گواهی مى‌دهيم....»
حشر انسانها در قيامت، در دو گروه هدايت‌يافته و
گمراه‌شده:
«... كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ • فَرِيقاً هَدى وَ فَرِيقاً حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلالَةُ ...؛
... همان‌گونه كه در آغاز شما را آفريد، بار ديگر در رستاخيز باز مى‌گرديد. جمعى را هدايت كرده؛ و جمعى كه شايستگى نداشته‌اند،
گمراهی بر آنها مسلّم شده است....»
حشر گمراهان به همراه
شیاطین اغواگر آنها، در قيامت:
«وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ • وَ إِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ • حَتَّى إِذا جاءَنا قالَ يا لَيْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ؛
و هر كس از
یاد خداوند رحمان، روى‌گردان شود شيطانى را بر او مسلط مى‌سازيم كه همواره همنشين او خواهد بود. و آنها (شياطين) اين گروه را از
راه خدا باز مى‌دارند، در حالى كه گمان مى‌كنند
هدایت‌یافتگان حقيقى آنها هستند. تا زمانى كه در قيامت نزد ما حاضر شود مى‌گويد: اى كاش ميان من و تو فاصله
مشرق و
مغرب بود؛ چه بد همنشينى بودى!»
منظور از آمدن نزد خدا، بعث است.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۹، ص۸۰، برگرفته از مقاله «حشر ضلالت‌پیشگان». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
