حروف مستعلیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حروف مستعلیه (
حروف مُستَعلی)، یکی از اصطلاحات
علم تجوید بوده و در اصطلاح به
حروفی که به صورت درشت و پرحجم ادا می شوند، اطلاق می‌گردد.
تلفظ و ادای
حروف ۲۸گانه در
زبان عرب، شیوه و روش خاصی دارد به گونه‌ای که هر
حرف اوصاف ویژه‌ای دارد و از محل و مخرج خاصی بروز مى‌کند و بیان می‌گردد. برخی از این اوصاف، مشترک بین چند
حرف است و برخی دیگر اختصاص به یک
حرف خاص دارد. عالمان علم تجوید،
حروف را به لحاظ کیفیّت و چگونگی تلفظ به اقسامی تقسیم کرده‌اند. یکی از این تقسیمات دسته‌بندی صفات
حروف به دو قسم اصلى و عارضى است. صفت استعلاء، یکی از صفات اصلی یا ذاتی
حروف در علم تجوید است.
«استعلاء» در اصطلاح تجویدی به معنای بالا آمدن بخش زیادی از زبان به طرف کام است. این صفت باعث می‌شود که این
حروف به صورت پرحجم و درشت و غلیظ تلفظ شوند.
حروف «خ»، «ص»، «ض»، «غ»، «ط»، «ق» و «ظ» دارای این ویژگی هستند.
حروف استعلاء در هنگام مکسور بودن استعلایشان کمتر می‌شود. بقیه
حروف دارای صفت «
استفال» هستند که متضاد «استعلاء» است و به معنای پایین آمدن ریشه زبان در هنگام ادای آن‌هاست؛ در این حالت، صدای
حرف، نازک و به حالت «ترقیق» ادا می‌شود.
از آن جائی که هنگام تلفظ این
حروف زبان به سمت بالا میل می‌کند این
حروف را
حروف مُستَعلی نامگذاری کرده اند.
باید دقت کرد اگر در یک کلمه
حرف استعلاء و
استفال کنار یکدیگر قرار گرفت صفات آنها روی یکدیگر اثر نگذارند.
صفت استعلا،
صفت استفال.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «حروف مستعلیه». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۴۶۴-۴۶۵.
