• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حد وسط

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حد وسط یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حد مشترک میان مقدمات قیاس است.
[۱] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، ج۱، ص۲۳۶.    
[۲] ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۱۱۰.
[۳] مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    



۱ - توضیح اصطلاح

[ویرایش]

حد وسط یکی از حدود قیاس و آن عبارت است از: حد مشترک میان مقدمات قیاس که در هر دو مقدمه تکرار می‌شود و دو حد دیگر قیاس (حد اصغر و حد اکبر) را در نتیجه به هم پیوند می‌دهد و خود حذف می‌شود؛
[۴] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
[۵] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
[۶] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۹۱.    
[۷] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۲۳.
[۸] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
بدین‌سان، «حد وسط» یا «حد میانگین» و یا «حدّ متکرر» حدی است که باعث انتساب اکبر به اصغر به نحو ایجابی یا به نحو سلبی می‌شود که در حالت ایجابی به آن «جامع»، و در حالت سلبی به آن «قاطع» می‌گویند.
[۹] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.
[۱۰] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۱۱۲.
[۱۱] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
[۱۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۸۲.
[۱۳] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
حد وسط «جامع» در قیاسی است که همه مقدمات آن موجبه باشد؛ مانند: «انسان خندان است و هر خندانی حیوان است؛ پس انسان حیوان است». اطلاق «قاطع» به حد وسط، هنگامی است که هر دو مقدمه یا یکی از آن دو سالبه باشد؛ مانند: کل انسان حیوان و لا شیء من الحیوان بحجر؛ نتیجه می‌دهد: لا شی من الانسان بحجر.
[۱۴] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
[۱۵] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۰۷.
[۱۶] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
[۱۷] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۵۰.
[۱۸] جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
[۱۹] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
[۲۰] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۷.
[۲۱] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
[۲۲] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۶.    


۲ - مستندات مقاله

[ویرایش]

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات.    
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۳ - پانویس

[ویرایش]
 
۱. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، ج۱، ص۲۳۶.    
۲. ↑ ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۱۱۰.
۳. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    
۴. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
۵. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
۶. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۹۱.    
۷. ↑ ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۲۳.
۸. ↑ گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
۹. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.
۱۰. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۱۱۲.
۱۱. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
۱۲. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۸۲.
۱۳. ↑ شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
۱۴. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
۱۵. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۰۷.
۱۶. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
۱۷. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۵۰.
۱۸. ↑ جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
۱۹. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
۲۰. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۷.
۲۱. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
۲۲. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۶.    


۴ - منبع

[ویرایش]
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حد وسط»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۸.    
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۳۵.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی | قیاس اقترانی
جعبه ابزار