• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تعریف به اخص

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تعریف به اخص یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف معرَّف به مفهومی اخص از آن است.



از جمله شرط‌هایی که منطق‌دانان برای تعریف ذکر کرده‌اند، این است که تعریف باید جامع افراد و مانع اغیار باشد؛ در غیر این صورت، هدف از تعریف (شناخت ذاتیات معرَّف و یا تمییز معرَّف از غیرش) به‌دست نمی‌آید.
[۱] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۷۹.
[۲] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۵۰.

بنابراین تعریف به گونه‌هایی که در ذیل می‌آید، درست نیست:
۱. تعریف به اعم: زیرا در صورتی که معرَّف اعم از معرِّف باشد، مانع اغیار نخواهد بود؛ مانند تعریف انسان به حیوان، چون حیوان شامل غیر انسان هم می‌شود.
۲. تعریف به اخص: چون تعریف جامع افراد نخواهد بود؛ مانند تعریف انسان به حیوان شاعر، زیرا هر انسانی شاعر بالفعل نیست.
۳. تعریف به مباین: برای اینکه در این صورت معرِّف و معرَّف قابل صدق و حمل بر همدیگر نیستند.
پس با توجه به مطالب پیش‌گفته، نسبت بین معرِّف و معرَّف باید فقط تساوی باشد یا تساوی در مفهوم و مصداق (در تعریف حدی) و یا تساوی در مصداق تنها (در تعریف رسمی).
[۶] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان، ص۴۰-۴۱.
[۷] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۶۴-۱۶۵.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان.


۱. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۷۹.
۲. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۵۰.
۳. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۲۳.    
۴. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۲۳.    
۵. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۲۳.    
۶. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان، ص۴۰-۴۱.
۷. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۶۴-۱۶۵.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تعریف به اخص»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۶.    




جعبه ابزار