تشکیک خاص الخاصی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«
تشکیک»
در لغت به معناى
شک و
تردید است، و اصل مسئله تشکیک
در منطق مطرح است، که برای تشکیک اقسامی ذکر کرده اند که یکی از آن اقسام تشکیک خاص الخاصی است.
تشکیک خاص الخاصی:
تشکیک خاص الخاصی، این است که اختلاف
در حقیقت
وجود است، ولی نه حقیقت
در مقابل مفهوم، بلکه حقیقت
در مقابل
ظل و عکس؛
در این قسم از تشکیک تفاوت نه به تباین وجود است و نه به مراتب و درجات وجود، بلکه به مراتب تجلی و ظهور وجود است. (ر. ک: بررسی تطبیقی تشکیک وجود با
وحدت شخصی.)
امام خمینی بر اساس
وحدت شخصی وجود، قائل به تشکیک
در مظاهر و مراتب ظهور است.
و
در ضمن پذیرش
تشکیک خاصی به
وحدت وجود و موجود
در عین کثرت قائل است و آن را موافق قول عرفانی میداند.
باتوجه به اینکه
امام خمینی نیز
در نهایت
تشکیک در وجود را نمیپذیرد و بنا بر
وحدت شخصی وجود، تشکیک را
در مظاهر و مجالی میداند، به نظر میرسد که
وحدت شخصیه وجود از
نگاه ایشان همان تکامل، تعمیق و تدقیق یافته نظریه تشکیک خاصی وجود باشد؛ برایناساس تفاوت تشکیک خاصی وجود با
وحدت شخصی وجود
در آثار
امام خمینی عبارت است از:
۱-
در تشکیک خاصی، حق
تعالی به منزله بالاترین مرتبه حقیقت
واحده وجود و آغازگر
سلسله تشکیکی وجود است و دیگر مراتب وجود با اختلافی که دارند
در طول و عین ربط به او هستند
ولی
در وحدت شخصی وجود حق
تعالی وجود صرف است که
در طول یا عرض او وجود مستقل یا رابطی تصور نمیشود.
۲_
در تشکیک خاصی، خود حقیقت وجود، حقیقت مشکک و دارای مراتب شدید و ضعیف است
درحالیکه
در وحدت شخصی وجود و تشکیک خاصی الخاصی، حقیقت مطلق وجود اساساً مبرای از تشکیک و
واحد محض است که صرفاً مظاهر و شئون آن دارای اختلاف تشکیکی است.
۳-
در نظریه تشکیک خاصی،
علیت پذیرفته شده است و معلول هرچند وجود رابط است، غیر از علت است
ولی
در نظریه
وحدت شخصی، بساط علت جمع شده و تجلی و تشأن جای آن را میگیرد.
۴-
در تشکیک خاصی حقیقت
واحد وجود، هویت
سریانی دارد که از اعلی مراتب و پایینترین مرتبه آن کشیده شده است و
وحدت آن
وحدت حقه ظلیه است ولی
وحدت شخصی، حقیقت
واحدهای است که مطلق از قید سریان است و
وحدت آن
وحدت حقه حقیقه است، بلکه تشکیک
در مظاهر و شئون آن حقیقت
واحد است.
•
اسلام کوئیست، برگرفته از مقاله «تشکیک خاصی». • دانشنامه
امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار
امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.