بَوء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَوء (به فتح باء) یا
بَواء یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای برابر،
مساوات، رجوع و برگشت است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد طلب‌کننده
مال، نکوهش
غفلت از
مرگ و... از این واژه استفاده نموده است.
این واژه با مشتقاتش دوازده بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
بَوء یا
بَواء به معنای برابر، مساوات، رجوع و برگشت آمده است.
چنان‌که در لغت آمده است: «
باءَ اِلَیهِ: رَجَعَ.»
و همچنین آمده است: «
باءَ دَمُه بِدَمِه: عَدلُه.»
این کلمه از
باب تفعیل، به معنای آماده کردن و
قدرت دادن می‌آید.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص ناپایداری
دنیا و مال اندوزی فرموده است:
«أَصابَهُ حَراماً، وَ احْتَمَلَ بِهِ آثاماً، فَباءَ بِوِزْرهِ، وَ قَدِمَ عَلَى رَبِّهِ، آسِفاً لاهِفاً.» «آن را از
حرام به دست آورده و با آن گناهان را متحمّل شده، با
گناه آن قرين گشته و
بر خدايش وارد شد خشمگين و اندوهناک.»
منظور از آن قرین و با هم شدن با
گناه است.
همچنین در مورد مردی که در
تشییع جنازه‌ای می‌خندید، امام (علیه‌السلام) فرموده‌اند:
«كَأَنَّ الْمَوْتَ فيها عَلَى غَيْرِنا كُتِبَ ... وَ كَأَنَّ الَّذي نَرَى مِنَ الاَْمْواتِ سَفْرٌ عَمّا قَليل إِلَيْنا راجِعونَ! نُبَوِّئُهُمْ أَجْداثَهُمْ، نَأْكُلُ تُراثَهُمْ، كَأَنّا مُخَلَّدونَ.» «گویا
مرگ در دنیا
بر غیر ما نوشته شده ... و گويى اين مردگانى را كه مى‌بينيم مسافرانى هستند كه به زودى به سوى ما باز مى‌گردند آن‌ها را در قبرشان مى‌گذاريم و ميراث آن‌ها را مى‌خوريم، گويى بعد از آن‌ها جاودانيم.»
«سَفر»: (
بر وزن عقل) جمع، به معنی مسافران است.
«نبوّئهم»: یعنی آماده می‌کنیم برای آن‌ها
قبورشان را.
امام (صلوات‌الله‌علیه) از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) نقل می‌کند که فرمود:
«وَ قَدْ كُذِبَ عَلَى رَسولِ اللهِ (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) عَلَى عَهْدِهِ، حَتَّى قامَ خَطيباً، فَقالَ: «مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النّارِ.»» «در عصر پيامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) آن قدر به آن حضرت
دروغ بسته شده كه بپا خاسته خطبه خواند و فرمود: «هر کس عمدا
بر من
دروغ بندد محل خویش را از
آتش اتّخاذ کند.»
«تبوّء»: از
باب تفعّل به معنی اتخّاذ است که در کلام آن حضرت (علیه‌السلام) امر غائب است.
در این خصوص به
نهایه ابن اثیر واژه «بوء» رجوع شود.
امام (علیه‌السلام) در بیانی دیگر در خصوص فلسفه فرستادن
انبیاء در بین مردم فرموده است:
«فَيَكونَ الثَّوابُ جَزاءً، وَ الْعِقابُ بَواءً.» «تا پاداش و كيفر، مفهوم صحيح داشته باشد.»
منظور از آن قصاص و انتقام است که با عمل برابر می‌باشد.
این واژه با مشتقاتش دوازده بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بوء»، ص۱۶۰.
