بَرْق (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَرْق (به فتح باء و سکون راء)،
بُرُوق (به ضم باء و راء) یا
بارق از
مفردات نهج البلاغه، به معنای
نور است و
برقِ نوری که از
ابر می‌جهد، می‌باشد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص اصحاب
جمل و همچنین در مقام
دعا از این واژه استفاده نموده است.
بَرْق به معنای نور آمده است.
در لغت عرب،
برق نوری است که از ابر می‌جهد.
جمع این واژه نیز،
بروق است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (علیه‌السلام) در مقام دعا در خصوص جهش
برق نور از ابر فرموده است:
«اللَّهُمَّ ... وَ أَنْزِلْ عَلَيْنا سَماءً مُخْضِلَةً، مِدْراراً هاطِلَةً... غَيْرَ خُلَّب بَرْقُها، وَ لا جَهام عارِضُها.» «
خدایا برای ما نازل کن
بارانی پر آب پر فائده و ریزنده، که برقش
خلب و امیدوار کننده بی‌باران نیست، و ابرش که ظاهر می‌شود فقط ابر خالی نیست.»
گاهی اوقات مراد از این واژه تحرک و تلاش و
تهدید و امثال آن است؛ چنان‌که درباره اصحاب جمل فرموده است:
«و قَدْ أَرْعَدوا وَ أبْرَقوا، وَ مَعَ هذَيْنِ الاَْمْرَيْنِ الفَشَلُ، وَ لَسْنَا نُرْعِدُ حَتَّى نُوقِعَ، وَ لا نُسِيلُ حَتَّى نُمْطِرَ.» «این‌ها
رعد و برق کردند ولی آخر آن‌دو، ترس و سستی بود، اما ما رعد نمی‌کنیم تا باران بریزیم و سیل جاری نمی‌کنیم مگر آن‌که باران ببارانیم.»
یعنی به عبارت دیگر آن‌ها تهدید و منم منم کردند، ولی آخرش هیچ شد ولی ما اگر وعده دهیم حتما عمل می‌کنیم.
همچنین آن حضرت در بیانی با استفاده از واژه «
بروق» که جمع این واژه می‌باشد؛ فرموده‌اند:
در
حکمت ۲۰۹ فرموده است:
«أَكْثَرُ مَصارِعِ الْعُقولِ تَحْتَ بُروقِ الْمَطامِعِ.» «اکثر قتلگاه‌های
عقل‌ها زیر نورهای طمع‌هاست.»
«
بارق» یکی از مشتقات این واژه به معنای شی‌ء متلالی‌ء و نورانی آمده است.
ابر با
برق نیز همی معنی را دربر دارد، چنان‌که در
خطبه ۱۹۱ نهج البلاغه، آمده است.
گاهی اوقات نیز به
شمشیر بارقه می‌گویند به علت
برّاق بودن آن؛ همانطورکه در
خطبه ۱۰۰ نهج البلاغه، آمده است:
ظاهرا درباره
فتنه عبد الملک مروان فرموده:
«فَإِذا يَنَعَ زَرْعُهُ، وَ قامَ عَلَى يَنْعِهِ، وَ هَدَرَتْ شَقاشِقُهُ، وَ بَرَقَتْ بَوارِقُهُ، عُقِدَتْ راياتُ الْفِتَنِ الْمُعْضِلَةِ، وَ أَقْبَلْنَ كَالْلَيْلِ الْمُظْلِمِ، وَ الْبَحْرِ الْمُلْتَطِمِ.» «هنگامى كه كشت او به مرحله درو برسد و براى چيدنش به پاخيزد و به
هیجان درآيد و
برق شمشيرش بدرخشد، در آن هنگام پرچم‌هاى فتنه‌ها و شورش‌هاى پيچيده به اهتراز درآيد و همچون
شب تار و درياى متلاطم رو آورند.»
مواردی متعدد از این مادّه در نهج البلاغه به کار رفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «برق»، ص۱۲۹-۱۳۰.
