بهلول بن راشد رعینی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُهلول بن راشد، ابوعمرو حجری، محدّث
مالکی مغرب در
قرن دوم بود.
در ۱۲۸ در
قیروان متولد شد.
از بزرگان آن عصر، مانند مالک،
سفیان ثوری،
لیث بن سعد،
حارث بن نَبْهان،
یونس بن یزید (متوفی ۱۵۹)،
حنظلة بن ابی سفیان (متوفی ۱۵۱)،
موسی بن علی بن رباح (متوفی ۱۶۳) و دیگران
حدیث شنید.
وی نخست به
عبادت و
زهد روی آورد، ولی با احساس نیاز مردم به
علم، به کسب علوم پرداخت. مُوَطّأ مالک را نزد علی بن
زیاد و ابن غانم خواند؛
جامع صغیرِ سفیان را از ابوالخطّاب و ابوخارجه و
جامع کبیر را از علی بن
زیاد شنید.
پس از اتمام
تحصیل و رسیدن به مرتبه
فقاهت، موردتوجه مردم قرار گرفت و مقام
مرجعیت و فتوای
مالکیان به وی محوّل شد.
وی شخصی
پرهیزکار مستجاب الدعوه و نیک
سیرت و
بخشنده و در عین حال در
مذهب خود
متعصب بود و مخالفان خود را طرد می‌کرد.
نمونه‌هایی از
عبادت و
زهد او در منابع گزارش شده است.
مخالفت بهلول با تصمیم امیر
افریقیه،
محمدبن مقاتل عکی، مبنی بر فرستادن
سلاح و
آهن و
مس برای ملک
روم، در پی ایجاد روابط دوستانه با او، سبب دشمنی عکّی با بهلول و
حبس و
تازیانه خوردن وی شد.
جراحت ناشی از این تازیانه‌ها به مرگ بهلول در سال ۱۸۲ یا ۱۸۳ انجامید.
بهلول علاوه بر مقام
فتوی و مرجعیّت، در
نشر فقه و
حدیث و
تربیت محدثان نیز نقش بزرگی داشته و بسیاری از بزرگان مالکی مثل سَحْنون، عون بن یوسف خزاعی، خلیفه بن یزید، یحیی بن سلام، ابوزکریّا حَفری، عبدالمتعالی، ابوسنان و قعنبی و دیگران از وی حدیث شنیده اند
تنها اثر باقی‌مانده از بهلول کتابی در
فقه مالکی است که می‌گویند شاگردان وی آن را
تدوین کرده اند.
او در این کتاب، بیشتر به اقوال و نظریات
سفیان ثوری توجه کرده است.
درباره مقام علمی و
درجه توثیق وی، مُورّخان و ارباب
جرح و تعدیل، از معاصران و متأخّران، نظر داده اند؛ از جمله ابوعبدالله اجذابی، بهلول را از علمای بزرگ مغرب در عصر خود شمرده و گفته است که هر وقت مالک بهلول را می‌دید، می گفت بهلول
عابد سرزمین مغرب است.
سحنون نیز وی را استاد و مقتدای خود دانسته است.
از متأخّرین نیز ابن ابی حاتم و عقیلی وی را
توثیق کرده اند.
ابن حبان از وی یاد کرده است.
ذهبی و
ابن ابی حاتم و
ابن حجر عسقلانی می گویند که
ابن معین درباره او اظهار عدم شناخت کرده است.
نمونه های احادیث بهلول بن راشد در
صحیح مسلم آورده شده است.
(۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح والتعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
(۲) ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳.
(۳) ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
(۴) ابن فرحون، الدّیباج المذهب فی معرفة اعیان علماء المذهب، چاپ مامون بن محیی الدین جنان، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶.
(۵) ابن قنفذ، الوفیات، چاپ عادل نویهض، بیروت ۱۴۰۰/ ۱۹۸۰.
(۶) محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
(۷) عیاض بن موسی، تراجم اغلبیة، چاپ محمد طالبی، (تونس) ۱۹۶۸.
(۸) عبدالله بن محمد مالکی، کتاب ریاض النفوس، چاپ بشیر بکوش، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۳/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۳.
(۹)ابن ماکولا، الاکمال، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، بیروت.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بهلول بن راشد»، شماره۲۲۸۶.
