بدیع بن محمد بلخی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدیع‌ِ بَلْخی، ابومحمد بدیع بن محمد بن محمود بلخی، از شاعران فارسی‌گوی
سده ۴ق/۱۰م (عصر سامانی)، مداح ابویحیی طاهر بن فضل بن محمد چغانی (د۳۸۱ق/۹۹۱م)، امیر چغانیان در
ماوراءالنهر بوده است.
کهن‌ترین مأخذ درباره او
لباب الالباب عوفی (تألیف: سده ۷ق) است که بجز نام و نسب و نام ممدوح بدیع، آگاهی دیگری از زندگی او به دست نمی‌دهد. همچنین
عوفی چند بیت از قصیده شاعر در مدح امیر چغانی و دو بیت پندآموز در زمینه دوری جستن از
غفلت از وی نقل می‌کند و با هدف نقد
شعر، شعر بدیع را «مصنوع و رفیع» می
خواند.
پیش از
عوفی، اسدی طوسی در لغت فرس
ذیل واژه «غَرچه» بیتی از شاعری به نام بدیعی شاهد می‌آورد که معلوم نیست همان بدیع بلخی یا شاعری دیگر.
پس از
عوفی، اوحدی
تقریباً عین مطالب
عوفی را نقل کرده است. هدایت گزارش مختصر
عوفی و سروده‌های بدیع بلخی را ذیل نام «بدایعی بلخی» بیان کرده، و او را از جمله شاعران روزگار
سلطان محمود غزنوی به شمار آورده است. وی در ادامه سخن می‌افزاید: بدایعی بلخی، پندنامه انوشیروان یا منظومه راحه الانسان را در بحر متقارب به رشته نظم کشیده است.
فروزانفر
بدیع بلخی و بدایعی بلخی را یک شاعر می‌داند و صفا
بر آن است که بدیع و بدایعی نام دو شاعر است و بدیع در دوره
سامانیان می‌زیسته، و سراینده قصیده‌ای است در مدح امیر چغانی و بدایعی به دوره غزنوی تعلق دارد و سراینده پندنامه انوشیروان است و هدایت به خطا اشعار بدیع را به بدایعی نسبت داده است
این مسأله که سراینده منظومه ۴۰۹ بیتی راحةالانسان یا پندنامه انوشیروان،
چنانکه در مقدمه منظومه آمده، شاعری است متخلص به «شریف» و در منظومه خود شعر عنصری (د ۴۳۱ق/۱۰۴۰م) را نیز تضمین کرده است،
نیز مؤیدنظر فروزانفر تواند بود.
(۱) محمد اوحدی بلیانی، عرفات العاشقین، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، شم ۵۳۲۴.
(۲) ذبیح‌الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۱۳۶۳ش.
(۳) محمد
عوفی، لباب‌الالباب، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۹۰۳م.
(۴) بدیع‌الزمان فروزانفر، سخن و سخنوران، تهران، ۱۳۵۸ش.
(۵) لغت فرس، اسدی طوسی، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۹ش.
(۶) سعید نفیسی، «پندنامه انوشیروان»، مهر، تهران، ۱۳۱۳ش، س ۲، شم ۲.
(۷) رضا قلی هدایت، مجمع‌الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، ۱۳۳۶ش.
(۸)Iranica؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدیع بن محمد بدیع بلخی»، شماره۴۶۵۵.
