• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

با من به خانه خدا بیایید

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



با من به خانه خدا بیایید، سفرنامه حج محمدرضا خلیلی عراقی در سال ۱۳۴۰ش./۱۳۸۱ق می‌باشد.



محمدرضا خلیلی عراقی (زاده ۱۲۹۴ش.) در خانواده‌ای روحانی در تهران زاده شد. او دانش آموخته دبیرستان نظام و دانشکده افسری تهران (۱۳۲۰ش.) است. خلیلی به سبب دلبستگی به نویسندگی، از ارتش استعفا کرد. او دوره روزنامه نگاری را در ۴۳ سالگی در دانشکده حقوق گذراند و سال بعد از مؤسسه مطالعات و تحقیقات علوم اجتماعی، مدرک فوق لیسانس علوم اجتماعی گرفت. وی بیش از ۱۴ عنوان کتاب دارد که بیشتر جنبه نظامی و میهن پرستانه دارند.
[۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۴-۶۱۶.
وی برای نخستین تالیف خود، خاطرات آذربایجان و کردستان، از حکومت پهلوی، مدال درجه اول همایون گرفت.
[۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۴.



این کتاب، حاصل سفر حج خلیلی به سال ۱۳۸۱ق./۱۳۴۰ش. از تهران است که در آن، آگاهی‌های فرهنگی (برای نمونه:
[۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۷۵.
[۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۴۴.
[۵] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۵۲.
)، اجتماعی (برای نمونه:
[۶] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۸.
[۷] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۹۲.
)، بهداشتی (برای نمونه:
[۸] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۷۴.
[۹] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۴۰.
)، اقتصادی (برای نمونه:
[۱۰] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۷۲.
[۱۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۸۶.
[۱۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۲۰.
[۱۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۸۵.
)، سیاسی (برای نمونه:
[۱۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۳۱.
[۱۵] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۰۱.
)، مذهبی (برای نمونه:
[۱۶] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶.
[۱۷] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۴۷.
)، تاریخی (برای نمونه:
[۱۸] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۰۴.
[۱۹] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۱۲.
[۲۰] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۴.
[۲۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۰۴.
)، و جغرافیایی (برای نمونه:
[۲۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۶.
[۲۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۳۸.
) گزارش شده است. تایید و تقریظ آیت‌الله سید احمد زنجانی و آیت‌الله میرزا خلیل کمره‌ای که هم‌کاروان نویسنده در این سفر بوده و نیز علامه طباطبایی در آغاز کتاب آمده است. لزوم وحدت میان شیعه و سنی، از مسائل مورد توجه نویسنده در کتاب است.
[۲۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۰.
[۲۵] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱۴.
منوچهر سالور و غلامحسین صدیقی نیز از هم کاروانان او در این سفر بوده‌اند.
[۲۶] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱-۲۲.



ویژگی این سفرنامه، نگاه منتقدانه آن است. نویسنده بیشتر موضوعات را از زوایای گوناگون به نقد کشیده و گاه برای این کار از زبان طنز نیز سود جسته است. آگاهی‌های گسترده از وضعیت ثبت نام و اعزام حاجیان و نقدهای نویسنده بر کارگزاران و سازمان‌های دست اندرکار و بیان مشکلات و نارسایی‌هایی همچون فساد دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی مربوط به حج در ایران آن زمان، از مطالب مهم سفرنامه است. (برای نمونه:
[۲۷] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۷۹-۸۸.
[۲۸] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۳۴-۱۳۸.
) بخشی مفصل نیز به جامعه روحانیت و شیعه و کارهای روحانیان به ویژه آیت‌الله بروجردی برای اعتلای جایگاه شیعه در جهان اسلام
[۲۹] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۵۱-۱۶۳.
و تاریخ کشور عربستان و ماجرای بر کار آمدن وهابیان و نقد این فرقه (برای نمونه:
[۳۰] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۹۸-۱۲۸.
) اختصاص یافته است.


سفرنامه او سه فصل با عناوین «کتاب اول»، «کتاب دوم» و «کتاب سوم» دارد.

۴.۱ - کتاب اول

کتاب اول به مقدمات سفر و راهنمایی حاجیان و کتاب دوم و سوم به شرح رخدادهای سفر در مدینه و مکه پرداخته است. او در آغاز کتاب دوم، در پی تشریح اوضاع اجتماعی عربستان در دوران وهابیت
[۳۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۴۹.
به فتاوای آیت‌الله بروجردی و شیخ شلتوت (رئیس دانشگاه الازهر) درباره وحدت اشاره می‌کند.
[۳۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۵۵.
[۳۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۶۰.
خلیلی با اشاره به شیوه اتحاد آل سعود با وهابیت
[۳۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۲۵.
و تاثیر جان فیلبی انگلیسی (۱۸۸۵-۱۹۶۰م.) در آرای سیاسی ایشان
[۳۵] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۱۹.
به غارت‌های آل سعود با مجوز وهابیت، اشاره می‌کند و به حوادثی می‌پردازد که بر اثر توهین به بقاع متبرک مکه و مدینه به سال ۱۳۰۴ش. در ایران روی داده است.
[۳۶] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۰۹.


۴.۲ - کتاب دوم و سوم

نویسنده در آغاز کتاب دوم، به جغرافیای مدینه
[۳۷] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۶۷.
و در کتاب سوم، به تاریخ پیدایش شهر مکه و موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقلیمی آن پرداخته است.
[۳۸] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۰۸.
وی در پی بازگشت، مقداری از آب چاه زمزم را برای تجزیه به مدیر وقت سازمان آب تهران تحویل داده و نتیجه آزمایش میزان املاح آب را در سفرنامه قید کرده است.
[۳۹] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۷۲.

گزارش‌هایی از تاریخچه مسجد النبی، مدفن پیامبر (صلی الله علیه و اله)، مساحت مساجد قدیم و جدید نبوی و ستون‌ها،
[۴۰] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۷.
داستان اصحاب صفه و جایگاه آنان،
[۴۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۰۲.
تاریخچه بقیع به قلم فرهاد میرزا و وضعیت کنونی بقیع و مدفونان در آن،
[۴۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۳۴.
کوه احد،
[۴۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۵۰-۲۵۶.
خصوصیات و جزئیات کامل ساختمان‌های قدیم و جدید مسجدالحرام و چگونگی گسترش آن،
[۴۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۷۶.
کعبه،
[۴۵] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۲۱.
و عرفات
[۴۶] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۱۳.
از مباحث این کتاب است.




۵.۱ - انتقاد از دولت عربستان

خلیلی با انتقاد از وضعیت نامناسب اسکان ایرانیان در مدینه
[۴۷] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۶۹.
و مشعر
[۴۸] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۵۵.
و منا
[۴۹] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۷۶.
و رعایت نشدن بهداشت از جانب اعراب
[۵۰] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۹۲-۲۹۸.
و نیز گستاخی شرطه‌های پیرامون حجره پیامبر (صلی الله علیه و اله)
[۵۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱۰.
و خانه خدا
[۵۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۹۶.
به ماجرای درگیری میان حاجیان ایرانی و ماموران عربستان در مسجد النبی و مجروح شدن ۳۶ زائر ایرانی اشاره کرده که به دلیل سختی جراحات پدید آمده از چوبدستی شرطه‌ها، با اعتراض سید مصطفی عطار، از شهرداران شیعه مدینه و تنها واسطه میان دولت سعودی با حاجیان ایرانی، روبه رو گشت و مسؤولان عربستان ناچار به تعویض چوب‌های خیزران ماموران با شلاق‌های کنفی شدند.
[۵۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱۷-۲۲۰.


۵.۲ - بررسی جامعه‌شناختی عربستان

بررسی جامعه شناختی عربستان
[۵۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۶.
و گرایش شتابناک این کشور به تمدن غربی و مقایسۀ دو شهر ریاض (پایتخت) و دهران (شهری نفت خیز) با دیگر شهرهای عربستان به ویژه مکه و مدینه، از موضوعات کتاب است.
[۵۵] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۷-۲۶۸.


۵.۳ - اشاره به روزنامه‌های عربستان

نویسنده در بخش‌هایی از کتاب به روزنامه‌ها و مجلات عربستان
[۵۶] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۷۵.
و نیز ارائه جدول نرخ ارز
[۵۷] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۸۵.
و جدول کلی هزینه‌های حاجیان در عربستان اشاره دارد.
[۵۸] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۰۴.
تلخیصی از سفرنامه من در مکه بودم اثر مارسلا دارل آلمانی نیز بخشی از مطالب کتاب است. این زن آلمانی، ماجراجویانه و غیر قانونی وارد مکه شده بود.
[۵۹] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۶۰.
خلیلی ماجرای انتقال جسد رضا شاه به مدینه و رخدادهای پیرامون آن را نیز گزارش کرده است.
[۶۰] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۰۱-۴۰۷.


۵.۴ - وضعیت کاروان حاجیان ایران

به گزارش خلیلی، کشورهای اسلامی در شهرهای جده و مدینه و مکه برای شهروندان خود مکانی ویژه فراهم می‌کردندکه به آن مدینة الحاج گفته می‌شد و تنها کشوری که این ساختمان را نداشته، ایران بوده است. وی می‌افزاید که به رغم کلنگ زنی ساختمان مدینة الحاج ایرانیان در مدینه به دست محمد رضا پهلوی، پس از چند سال هنوز هیچ کاری در آن مکان صورت نگرفته است.
[۶۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۰.
وی در پی بازدید از کاروان‌های حج دیگر کشورهای اسلامی
[۶۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۹۱.
با اشاره به وضعیت نامطلوب کاروان حاجیان ایران، از مسؤولان حج آن سال به دلیل ضعف مدیریت کافی
[۶۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۸.
و کمبود امکانات بهداشتی ـ پزشکی حتی در کاروان پزشکی انتقاد می‌کند.
[۶۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۹.
به گزارش او، سهمیه هیئت سرپرستی ایران از مهمانی سالانه پادشاه عربستان ۲۵ کارت دعوت بوده که در آن سال، به دلیل روابط نزدیک ایران و اسرائیل، تنها دو کارت به ایرانیان داده بودند.
[۶۵] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۸.

به نوشته خلیلی، آن سال ۱۷ تن از حاجیان ایرانی بر اثر رویدادهای گوناگون چون گرمازدگی و تصادف، جان خود را از دست دادند.
[۶۶] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۴.
او به تفاوت ۴۰۰۰ نفری میان آمار رسمی تداد حاجیان ایرانی از جانب دولت ایران و عربستان اشاره کرده است.
[۶۷] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۸.
گویا این تفاوت به سبب سودی بوده که از این طریق به هیئت سرپرستی می‌رسیده است.

۵.۵ - انتقاد از مدیران کاروان‌ها

نقدهای خلیلی بر مدیران حج آن دوره، در بسیاری از صفحه‌های کتاب دیده می‌شود. برای نمونه، از درآمدهای مشروع و نامشروع برخی مدیران کاروان‌ها سخن گفته و خرید قالی، برنج و عطر در ایران و فروش آن تا ۱۰ برابر قیمت در عربستان و همچنین قاچاق جواهر را از درآمدهای نامشروع دانسته است.
[۶۸] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۸۶.



این سفرنامه شامل ۱۷۵ عکس، ۳۵ کلیشه و نیز چهار نقشه بی نظیر است. نویسنده با بهره وری از کتاب هنرهای مستظرفه مسلمانان اثر سالادن و با همکاری دو مهندس ایرانی، به طراحی واپسین نقشه مکان‌های مذهبی مانند مسجدالحرام،
[۶۹] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۳۳.
مسجد النبی،
[۷۰] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۶.
میقات‌ها
[۷۱] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۵۶.
و حتی نمای عمومی شهر مکه
[۷۲] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۵۵.
پرداخته است.


نویسنده در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۴۰ش. پس از ۱۸ روز به ایران باز می‌گردد
[۷۳] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۰.
و نگارش این سفرنامه را در ۱۰ ماه به اتمام می‌رساند.
[۷۴] محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۳.
این سفرنامه را شرکت طبع کتاب در قطع وزیری با ۶۳۱ صفحه در همان سال به چاپ رسانده است.


۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۴-۶۱۶.
۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۴.
۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۷۵.
۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۴۴.
۵. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۵۲.
۶. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۸.
۷. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۹۲.
۸. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۷۴.
۹. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۴۰.
۱۰. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۷۲.
۱۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۸۶.
۱۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۲۰.
۱۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۸۵.
۱۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۳۱.
۱۵. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۰۱.
۱۶. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶.
۱۷. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۴۷.
۱۸. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۰۴.
۱۹. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۱۲.
۲۰. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۴.
۲۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۰۴.
۲۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۶.
۲۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۳۸.
۲۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۰.
۲۵. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱۴.
۲۶. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱-۲۲.
۲۷. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۷۹-۸۸.
۲۸. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۳۴-۱۳۸.
۲۹. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۵۱-۱۶۳.
۳۰. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۹۸-۱۲۸.
۳۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۴۹.
۳۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۵۵.
۳۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۶۰.
۳۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۲۵.
۳۵. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۱۹.
۳۶. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۰۹.
۳۷. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۶۷.
۳۸. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۰۸.
۳۹. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۷۲.
۴۰. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۷.
۴۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۰۲.
۴۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۳۴.
۴۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۵۰-۲۵۶.
۴۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۷۶.
۴۵. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۲۱.
۴۶. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۱۳.
۴۷. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۶۹.
۴۸. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۵۵.
۴۹. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۷۶.
۵۰. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۹۲-۲۹۸.
۵۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱۰.
۵۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۹۶.
۵۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۱۷-۲۲۰.
۵۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۶.
۵۵. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۷-۲۶۸.
۵۶. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۷۵.
۵۷. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۸۵.
۵۸. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۰۴.
۵۹. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۶۰.
۶۰. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۰۱-۴۰۷.
۶۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۲۶۰.
۶۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۹۱.
۶۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۸.
۶۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۹.
۶۵. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۸.
۶۶. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۴.
۶۷. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۵۳۸.
۶۸. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۸۶.
۶۹. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۳۳.
۷۰. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۱۸۶.
۷۱. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۳۵۶.
۷۲. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۴۵۵.
۷۳. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۰.
۷۴. محمد رضا خلیلی عراقی، با من به خانه خدا بیایید، ص۶۱۳.



حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «با من به خانه خدا بیایید».    




جعبه ابزار