اَصْبَحْتُمْ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَصْبَحْتُمْ:
(فَأَصْبَحْتُم مِّنْ الْخَاسِرِينَ) اَصْبَحْتُمْ: در اصل از مادّه «
صبح» است.
علاوه بر معنى «بامداد» به معنى «گشتن» نيز آمده است.
به مواردی از کاربرد
اَصْبَحْتُمْ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ ذَلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنتُم بِرَبِّكُمْ أَرْدَاكُمْ فَأَصْبَحْتُم مِّنْ الْخَاسِرِينَ) (آرى اين گمانى ناروا بود كه درباره
پروردگارتان داشتيد و همان موجب هلاكت شما شد و سرانجام از زيانكاران شديد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه أرداكم از مصدر ارداء است كه باب افعال از ردى به معناى هلاكت است. جمله
(ذلِكُمْ ظَنُّكُمُ ) مبتدا و خبر است، و جمله ارديكم خبر دوم آن مبتدا است. ممكن هم هست جمله ظنكم بدل از كلمه ذلكم باشد.
و معناى آيه شريفه بنابر احتمال اول اين است كه: اين ظنى كه گفتيم شما داشته‌ايد، ظنى بود كه شما آن را پنداشتيد، ظنى بود كه شما را به هيچ مقدارى از حق بى‌نياز نمى‌كرد، و جلو
علم و
شهادت خدا را نگرفت، و همين ظن شما را هلاک كرد، يک وقت به خود آمديد و فهميديد كه زيانكار شده‌ايد.
و بنابر احتمال دوم، اين است كه: اين ظنى كه شما درباره پروردگارتان پنداشتيد كه او از بيشتر اعمالتان اطلاعى ندارد، شما را هلاک كرد، براى اينكه باعث شد گناه در نظرتان آسان گردد، و گناه بسيار هم كارتان را به كفر كشانيد، در نتيجه زيانكار شديد.
و در آيه مورد بحث به معنى دوم «گشتن» است. همچنان كه در آيه
۱۰۳ سوره آل عمران مى‌خوانيم:
(...فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوٰاناً...) «...و به بركت نعمت او برادر شديد...»
خداوند در اين آيه به نعمت بزرگ اتحاد و برادرى اشاره كرده و مسلمانان را به تفكر در وضع اندوهبار گذشته و مقايسه آن «پراكندگى» با اين «وحدت» دعوت مى‌كند و مى‌گويد:
«فراموش نكنيد كه در گذشته چگونه با هم دشمن بوديد، ولى خداوند در پرتو
اسلام و ايمان دل‌هاى شما را به هم مربوط ساخت و شما دشمنان ديروز، برادران امروز شديد.»
(وَ اعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعًا وَ لاَ تَفَرَّقُواْ وَ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَ كُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ) (و همگى به ريسمان خدا (قرآن، و هرگونه وسيله وحدت الهى)، چنگ زنيد و پراكنده نشويد؛ و نعمتِ بزرگِ خدا را بر خود، به ياد آريد كه چگونه دشمن يكديگر بوديد و او ميان دل‌هاى شما، الفت برقرار ساخت و به بركتِ نعمتِ او، برادر شديد! و شما بر لبِ حفره‌اى از
آتش بوديد، خدا شما را از آن نجات داد؛ اين چنين،
خداوند آيات خود را براى شما آشكار مى‌سازد؛ شايد
هدایت شويد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله اذ كنتم بيان است براى كلمه نعمته و جمله بعدى كه مى‌فرمايد:
(وَ كُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْها) عطف به همين جمله است. اينكه
خدای تعالی امر مى‌كند به يادآورى اين نعمت، اساسش رسم و عادتى است كه
قرآن کریم دارد و آن اين است كه تعليمات خود را با ذكر علل و اسباب بيان نموده و از اين راه، خلق را به سوى خير و هدايت دعوت مى‌كند، بدون اينكه مردم را وادار به تقليد كوركورانه بسازد و حاشا از تعليم الهى كه بشر را به سوى سعادتش يعنى به سوى علم نافع و عمل صالح هدايت نموده، حيرت، تقليد و ظلمت جهل را هم تجويز نمايد ولى لازم است كه مساله بر اهل علم و تدبر مشتبه نشود.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَصْبَحْتُمْ»، ج۲، ص۵۵۸.
