اماله (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اماله، خارج کردن حرف از حالت
فتح به سوی
کسره و «یا» را می‌گویند.
یکی از مباحث در
علم قرائت ، بحث اماله و
فتح است. «اماله»
مصدر باب افعال است و در اصل «امیال» بوده و به معنای میل دادن است. در
علم تجوید ، میل دادن
فتحه به جانب کسره و «الف» به طرف «یاء» را اماله می‌نامند؛ به عبارت دیگر، خارج کردن حرف از حالت
فتح و میل دادن آن به سوی کسره و «یاء» را اماله گویند.
اماله بر دو قسم است: ۱.
اماله صغرا ، یا بین بین و متوسط؛ ۲.
اماله کبرا یا تام.
سبب عمده اماله دو چیز است: ۱. کسره؛ ۲. یاء. اگر کلمه‌ای دارای کسره یا حرف «ی» باشد،
فتحه یا الف ماقبل یا مابعد آن‌ها اماله می‌شود؛ مانند: «ایاک» که
فتحه پس از کسره اماله می‌گردد. و نیز مانند: «مجریها» که در اصل «مجریها» بود که
فتحه اماله و به کسره تبدیل شده است.
علت عمده اماله را سهولت تلفظ گفته‌اند؛ چون
کسره ساده تر از
فتحه است؛ در نتیجه، الف و
فتحه را به جانب کسره میل می‌دهند.
معنای دیگر اماله، میل دادن کسره به «یا» است؛ مانند: «بسم الله»، و اماله
مشهور همان اولی است.
برای فراگیری تلفظ اماله به اهل فن و استاد نیاز است.
و اما «
فتح»، که گاهی به آن «تفخیم» هم گفته می‌شود، به این معنا است که
قاری دهان خود را برای تلفظ حرف، بگشاید.
فتح بر دو قسم است:
فتح شدید،
فتح متوسط.
فتح شدید، گشودن دهان تا حد امکان برای تلفظ
لفظ است، که در
قرائت قرآن جایز نیست و بلکه در
لغت عرب هم جاری نیست. و
فتح متوسط، گشودن دهان است به مقدار متوسط بین
فتح شدید و اماله صغرا.
یکی از موارد اختلاف در بحث
فتح و اماله این است که اماله فرع برای
فتح است یا هر کدام، اصل مستقلی است؟ وجه قول اول این است که اماله جایز نیست مگر سببی برای آن پیدا شود، و در صورت فقدان سبب، «
فتح» لازم است و در صورت وجود سبب اماله هم،
فتح و اماله هر دو جایز است، و هر کلمه‌ای که به اماله تلفظ شده، در میان عرب، کسانی هستند که آن را به «
فتح» تلفظ می‌کنند، و اطراد و شیوع «
فتح» دلالت بر اصلیت آن و فرعیت اماله می‌کند.
برخی، با توجه به
حدیث نبوی : «نزل القرآن بالتفخیم» اماله در قرآن را ناپسند دانسته‌اند، اما دیگران در تفسیر آن، به گونه‌ای که با اعمال اماله سازگار باشد، وجوهی را ذکر کرده‌اند.
اماله کبری ؛
اماله صغری .
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اماله».
