الکفایة فی الطب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الکفایة فی الطب» یا «کفایة الطبیب فیما صح لدی من التجاریب» منسوب به
علی بن رضوان بن علی بن جعفر (۳۷۶- ۴۶۰ ق) است.
البته
ابن اصیبعه اسم این کتاب را در فهرست نگاشته‌های او نقل نکرده است؛ ولی از آنجا که بعضی دیگر از آثار
ابن رضوان هم در این فهرست نقل نشده، عدم ذکر نام این کتاب در
عیون الانباء چندان مشکل ساز نخواهد شد. به هر حال چه این اثر از ابن رضوان باشد و یا از تالیفات شخص دیگری، نگاشته‌ای سودمند برای پژوهش گران
طب سنتی است.
«کفایة الطب» مشتمل بر یک مقدمه تحقیقی به قلم محقق کتاب و متن اثر است که دارای تبویب و فصل بندی خاصی نیست، بلکه گویا مجموعه‌ای از مقالات است. مؤلف در مقاله اول بعد از بیان کلیاتی در درمان بیماری‌ها به بیان معالجه اعضای بدن پرداخته است. همچنین از اقسام داروها و نیز خواص و کیفیت عمل آن‌ها در درمان بیماری‌ها سخن می‌گوید. در مقالات دیگر کتاب نیز به ترتیب درباره نبض و دلائل و انواع آن، نفس، تفسره، دلائل نفث و براز سخن رفته است.
کتاب با مقدمه تحقیقی نسبتا مفصلی آغاز شده است. در این بخش از کتاب مطالبی درباره آثار نویسنده، کتاب مورد بحث، منابع آن، سیره نویسنده و مؤلف در نگارش مطالب
پزشکی این اثر بیشتر بر تجربیات خود تکیه دارد تا نقل اقوال دیگران. البته وی در بخش
ادویه شناسی از سه کتاب: «
حلیة البرء» تالیف
جالینوس، «
الادویة المفردة» تالیف جالینوس، و «الادویة المفردة» تالیف
دیسیقوریدس بهره‌مند شده است، ولی با این حال در این بخش هم تنها به نقل اقوال اکتفا نمی‌کند، بلکه بیشتر آنچه را که می‌نویسد، تحقیقات و تجربیات خود اوست.
نویسنده در بخش‌های بعدی این نگاشته، تنها به تحقیقات خود بسنده کرده و سخنی از دیگران نقل نکرده است. علاوه بر تحقیقات و تجربیات مؤلف که خود حائز اهمیت است، نحوه بیان مطالب در این نگاشته خالی از پیچیدگی و اغلاق است. مثلا در مبحث نبض که به قول
ابن سینا مبحثی نظری و مشکل است، عبارت مؤلف بسیار واضح و قابل فهم و در عین حال مختصر و دقیق است.
این کتاب برای اولین بار بر اساس نسخه‌ای خطی که در
کتابخانه غوطای آلمان وجود داشته و به همت دکتر سلمان قطایه به سال ۱۹۷۹ م تحقیق شده است.
محقق کتاب در ابتدای اثر مقدمه‌ای مفصل درباره زندگی و آثار مؤلف و نیز شیوه بحث مؤلف در این کتاب نوشته است. در پایان کتاب نیز فهرست‌هایی را به اسماء
ادویه گیاهی، داروهای مرکب، اوزان و مقاییس عربی، داروهای حیوانی، داروهای معدنی، غذاها و مصطلحات طبی اختصاص داده است. وی در این فهرست‌ها علاوه بر ذکر این موارد، معادل لاتین و گاه فرانسوی اصطلاحات کتاب را ذکر کرده است. فهرست مطالب کتاب نیز در انتهای اثر آمده است. کتاب فاقد پاورقی است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
