المسائل فی الطب للمتعلمین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «المسائل فی الطب للمتعلمین» تالیف
حنین بن اسحاق (متوفی ۲۶۰ ق)
پزشک معروف
قرن سوم هجری است.
ابن اصیبعة در مورد این کتاب می‌گوید: «کتاب مسائل مدخل و پیش درآمد برای آشنایی با صناعت پزشکی است، زیرا
حنین بن اسحاق ، آنچه را که برای ورود به آموزش پزشکی لازم بود، در این کتاب جمع آوری نموده است؛ البته همه این کتاب را حنین ننگاشته، بلکه شاگرد او حبیش کار ناتمام او را به پایان رسانده است.»
ابن ابی صادق در
شرح این کتاب می‌نویسد: «کتاب مسائل در میان کاغذ پاره‌ها و به صورت ناتمام بود تا آنکه شاگرد و
خواهرزاده حنین، حبیش آن را مرتب کرد و مطالبی بر آن افزود».
حنین این اثر را هنگام
خلافت متوکل عباسی در
بغداد تالیف نمود و یکی از منابع اروپائیان در زمینه پزشکی در دوران
قرون وسطی بوده و بارها به لاتین ترجمه شده است.
مؤلف این اثر را در هشت فصل تدوین نموده است. شیوه بحث وی، شروع از مباحث عمومی و مباحث نظری و سپس وارد شدن به امور جزئی تر است. مؤلف در این اثر مهم‌ترین مسائل پزشکی، به صورت سؤال و جواب مطرح و البته سعی او بر این است که سؤال و جواب‌ها کوتاه و مختصر ولی در عین حال گویا و رسا باشد. از این رو از پرداختن به مناقشات اجتناب می‌ورزد، بلکه از وارد شدن به مباحث استدلالی خودداری می‌کند. همچنین به نقل اقوال از دیگران- حتی
جالینوس - نمی‌پردازد تا
ذهن خواننده پریشان و مشوش نشود.
در فصول مختلف کتاب مباحثی همچون کلیات
طب ، علم بیماری‌ها، اسباب بیماری‌ها، دلائل و علامات بیماری‌ها، علم درمان بیماری‌ها،
ادویه مفرده و مرکبه مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب از مصادر اولیه
طب سنتی است. علاوه بر قدمت این اثر که قابل توجه تاریخ نگاران علوم است، از دو جهت دیگر نیز قابل بررسی است: اول: آنکه مؤلف با مبانی و اقوال حکما و پزشکان یونانی خصوصا
بقراط و
جالینوس آشناست؛ به عبارتی دیگر کتاب او تقریبا برگرفته از
طب یونانی است. دوم: جامعیت نسبی این نگاشته که علی رغم آن که از اولین مصنفات در حوزه پزشکی بعد از
اسلام است، جامعیت آن نیز قابل توجه است. این دو خصیصه باعث آن شده است که این اثر بعد از تالیف مورد توجه پزشکان بسیاری قرار گیرد، به گونه‌ای که کتاب‌های زیر پیرامون آن تالیف شده است:
۱.
شرح عبدالرحمن بن علی نیشابوری ۲.
شرح ابن نفیس ۳.
شرح و گزیده ابواسحاق ابراهیم معروف به غضنفر تبریزی با عنوان حاصل المسائل ۴. مختصر مسائل حنین تالیف ابوسهل سعید
بن عبدالعزیز نیلی.
این کتاب به همت دکتر محمدعلی ابوریان، دکتر موسی محمد عرب و دکتر جلال محمد موسی و بر اساس هشت
نسخه خطی تصحیح و تحقیق شده است.
مصححین این اثر علاوه بر تصحیح متن کتاب مقدمه‌ای در زندگانی و آثار مؤلف و شیوه تحقیق کتاب نگاشته‌اند و در انتهای کتاب نیز پس از معرفی نسخ خطی‌ای که در تصحیح متن مورد استفاده قرار گرفته، فصول کتاب را تحلیل و بررسی کرده‌اند. همچنین تدوین فهرست مفردات و مصطلحات به کار رفته در کتاب و نیز نقل زندگی حنین از کتاب
تاریخ التراث العربی ، تالیف
سزگین از دیگر کارهای مصححین این اثر است. فهرست مطالب نیز در انتهای کتاب آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
