الخصال (ترجمه کمره ای)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یک از ترجمه های
الخصال ، ترجمه آیت ا...
محمد باقر کمره‌ای می‌باشد. خصال از کتب معتبره اخبار
امامیه در باب مسائل اجتماعی، اخلاقی و دینی است.
هرکس بتواند متنی را بطور مستقیم بخواند و آنرا دریابد و در فضای متن قرار گیرد این بهترین حالت است اما این حالت برای افراد کمی اتفاق می‌افتد و برای افراد خاصی شدنی است در نتیجه ضرورت ترجمه احساس می‌شود.
مترجم باید برای این کار، نخست متن را بفهمد و سپس برای خواننده توضیح دهد. مترجم می‌کوشد آنچه را که در متن اصلی وجود دارد برای خواننده‌ای به
زبان دیگر مفهوم سازد. و این زمانی میسر است که میان افق فرهنگ متن اصلی و مترجم امروزی اختلاف فرهنگی زیادی نباشد تا مسئله ساز نشود و زمانی که میان افق فرهنگی مترجم با افق اصلی امتزاج حاصل شود می‌توان انتظار داشت متن ترجمه شده با متن اصلی یکسان است لذا اگر می‌بینیم غالب ترجمه‌های متون حدیثی درست و بی هیچ آرایه‌های کلامی منتقل شده‌اند به دلیل یگانگی افق‌های آنهاست و
ترجمه آیة ا... کمره‌ای از این قبیل است با اینکه ترجمه ایشان متاثر از ترکیب
زبان عربی و متن حدیث است یعنی فعلها معمولا در اول جمله می‌آید و حال آنکه در فارسی فعل باید در آخر جمله بیاید یا به عبارت دیگر ترجمه‌ها تقریبا به شیوه تحت اللفظی است جلد اول حدیث ۶۶ عن ابی عبدالله علیه‌السّلام قال: اصبر علی اعداء النعم فانک لن تکافی من عصی الله فیک بافضل من ان تطیع الله فیه «امام ششم فرمود:
صبر کن بر دشمنان نعمت اللهی یعنی حسودان زیرا نمی‌توانی بکسی که خدا درباره تو معصیت می‌کند پاداشی بهتر از این بدهی که خدا مرا درباره او اطاعت کنی.»
حدیث ۴۵ از همین جلد: الی امیرالمؤمنین قال: کونوا علی قبول العمل اشد عنایة منکم علی العمل الزهد فی الدنیا قصر الامل و شکر کل نعمه الودع عما حرم الله عزّوجلّ من اسخطبدنه ارضی ربه و من لم یسخط بدنه عصی ربه « امیرالمؤمنین علیه‌السّلام فرمود: قبول شدن عمل را از خود عمل بیشتر اهمیت بدهید، در دنیا زهد کوتاه کردن آرزو است و شکر هر نعمتی کناره گیری از حرام‌های الهی است کسی که تن خود را تعب داد خدای خود را خشنود کرد و کسی که تن خود را تعب نداد معصیت خدا را نموده»
و نمونه‌های دیگری که در کتاب خواهید دید و در مجموع روان و سلیس و خوشخوان نیست و این اشکال ترجمه تحت اللفظی می‌باشد: و به همین دلیل معمولا بعد از ترجمه کلمه شرح یا معنی یا توضیح آورده می‌شود تا با جملات دیگر معنا و مفهوم را برای خواننده روشن تر نمایند. اگر اینگونه توضیحات و شروح نباشد خواننده باید با کمی تامل و
اندیشه متوجه معنا شود.
یکی از ویژگیهای مهم در مترجم این است که معمولا پس از اتمام کار، در مقدمه کتاب به معرفی کتاب، مؤلف، نسخه‌های مورد اعتماد، نحوه تحقیق و شیوه ترجمه می‌پردازد. آیت ا... کمره‌ای در جلد اول که از دو مقدمه و ۴ فصل در ۶۰ صفحه می‌باشد، مباحث مهمی از مکتب شیخ صدوق را مطرح که قابل تامل و بررسی است. مقدمه اول به بیان اهمیت حسن
اخلاق در
جامعه بشری اشاره می‌کند و به تعلیمات
انبیاء و روش آنها در تهذیب نفوس که یک روش ابتکاری و نو بود می‌پردازد که هر انسانی که یک دوره تربیت آنها را طی می‌کرد دارای روحی می‌شد که او را از عالم زمینی جدا و به تمام فرشتگان میرسید. مقدمه دوم در شرح حال
شیخ صدوق و روزگاری که او در آن زیست میکرده هم از لحاظ تاریخی و هم از لحاظ سیاسی و چگونگی همکاری شیخ با سیاستمداران دوران خود. فصل اول روش نگارش شیخ در بیان تاریخ و داستان نویسی که از سه روش رومانتیک، کلاسیک
فلسفه تاریخی و کلاسیک تاریخ ساده، روش اخیر را برمی گزیند. شیخ داستانهای تاریخی را با عبارتی ساده می‌نوشت همچنانکه بر زبان می‌راند. کتب تاریخی صدر
اسلام تا اواسط قرن ۴ هجری مانند سیره ابن هشام،
تاریخ طبری و کامل ابن اثیر گواه این مطلب است. سبب این نوع نگارش، وفورلغات که در آن دوره دائر و معمول بوده و دیگر اصرار زیاد خود صدوق و پدرش بر نصوص صادره از ائمه
معصومین علیه‌السّلام خصوصا نظر به اینکه اکثر تالیفات آنها جمع آوری متن
روایات است و کمتر از خود بیانی آورده‌اند.قلم صدوق، قلم علمی و دینی بوده برخلاف دیگر نویسندگان که قلم ادبی را برگزیده بودند. نمونه‌هایی از این سبک ساده داستان تالیف
من لا یحضره الفقیه ،
عیون اخبار الرضا و خطبه‌های من لا یحضره الفقیه و
التوحید است که جمله‌های کوتاه و بسیار بلیغ و شیوا آورده است.
فصل دوم روش و نظام تعلیم و تربیت دینی در مکتب شیخ صدوق است که روش او طریقه
پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و ائمه علیه‌السّلام و بزرگان صدر اسلام می‌باشد.
او کلیه مطالب و شرائع مذهب اسلام را با همان زبان آورنده
شریعت و اوصیای او تعلیم می‌داد زیرا این روش در خور فهم همه افراد بود و بر همگان تاثیر داشت زیرا اگر روش متکلمین و فیلسوفان در تعلیم تربیت و هدایت مردم مؤثرتر و کارسازتر بود آن طریق را پیامبر و اوصیای او بکار می‌بردند. این انتخاب صدوق رحمة‌الله‌علیه در روش تعلیم و تربیت بخاطر عجز او از استدلالات منطقی و فلسفی نبوده و نه از روی
اخبارگری بلکه فیلسوفی دینی و مجتهدی عالی مقام است و اختلاف او با سایرین یک اختلاف مبنایی است، گواه این تحقیقات علمی شرح
حدیث منزلت و
غدیر در
معانی الاخبار است.
فصل سوم: اساس دعوت پیامبران الهی تولید عقیده و
ایمان در افراد بشر است و شاهکار اسلام و عظمت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم همه این بود که در مدت کوتاه مردان و زنانی با عقیده و
ایمان تربیت کرد. ۱- آیا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برای دمیدن
روح ایمان و تربیت آنها از فلسفه و از روش مشائیل، اشراقیون و مسلک تصوف و عرفان استفاده نمود بر اسلام برای تربیت بشر، زبانی ساده و عموم فهم ابتکار کرد که
مصدر و مبداء آن
قرآن مجید و سپس بیانات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، امامان علیه‌السّلام و پس از غیبت
امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف توضیحات و بیان علمای بزرگ اسلام در شرح و تحلیل همان روش قرآن می‌باشد. پس روش مکتب صدوق رحمة‌الله‌علیه هم در بیان هر موضوع از موضوعات دینی به همان تعبیر و بیانی است که زبان قرآن و اخبار اداء کرده است، مانند اخبار کتاب التوحید که احتجاجاتی است که امام علیه‌السّلام در برابر مادی گرایان دوره خود در اثبات عقاید اسلام اظهار داشته است.
فصل چهارم: حکم الهی و فتوای
شرع مقدس را چگونه باید بیان نمود؟ آیت ا... کمره‌ای پاسخ میدهد افتاء سه دوره را طی کرده اول از عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تا اوائل عصر غیبت که دوره
اصول اربعمائه نام دارد. دوم دوره مجامع (مدرسه کلینی) که طول
غیبت صغری بود، دوره جمع آوری و تنظیم اصول اربعمائه. سوم دوره خلاصه نویسی مجامع و کتب بزرگ احکام از اواخر دوره غیبت صغری شروع و در آغاز غیبت کبری توسط شیخ صدوق رسمی گردید. در تمام این دوره‌ها و نزد همه علمای مذهب از زبان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تا دوره صدوق این اصل مسلم بود که باید حکم خدا را با زبان و تعبیر
معصوم علیه‌السّلام ادا کرد. ادله این حکم یکی تعبیرات خود ائمه معصومین علیه‌السّلام برای عموم مکلفین رساتر و مفهوم تر است. دوم دستور خصوصی از جمله حدیث اللهم ارحم خلفائی ثلاثا قیل یا رسول الله و من خلفاؤک قال الذین یاتون بعدی یروون حدیثی و سنتی و توقیع معروف بخط امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف بتوسط محمد بن عثمان برای اسحاق بن یعقوب صادر شده است و دیگر سوال
حسین بن روح از
امام عسگری علیه‌السّلام و دلیل آخر
اجماع و سیرة تمام
فقهاء تا اوائل قرن ۴ هجری. و این روش در مقام بیان
احکام که همان نقل روایت و نصوص صادره اکتفاء می‌شد همان روش در مکتب شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه جاری است. انحراف از این روش و نظام چه موقع شروع و تا کجا کشید و چه آثاری بوجود آورد؟ سؤالاتی است که آیة ا... کمره‌ای در کتاب به آنها پاسخ مناسب داده است. جلد دوم هم یک مقدمه ۹۰ صفحه‌ای دارد که مباحث
امامت و خلافت اسلامی از نظر نصوص و هم از منظر لیاقت و شایستگی حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام بررسی شخصیت
ابو طالب ، فداکاریها و کوششهای او برای اسلام و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل قصیده ابو طالب از سیره ابن هشام و دستور العمل حکومتی امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به
مالک اشتر .
مرحوم کمره‌ای در مقدمه جلد اول بیان می‌کند که روات سند هر روایت را حذف نموده و سپس طرق شیخ را در روایات کتاب در آخر ضبط کرده و به ذکر متن
احادیث و عنوانهای مطالب اکتفاء شده تا دسترسی به آنها سهل تر و مفیدتر باشد و ایشان فهرستی از اساتید
شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه و روایات مسلسل کتاب خصال فراهم کرده و اسانید هر طبقه و بابی را به ترتیب روایات کتاب درج نموده است.
و دیگر از ویژگیهای ترجمه ایشان توضیحات و شرحهایی که برای بهتر فهمیدن احادیث آورده مخصوصا این شرحها در جلد دوم بیشتر به چشم می‌آید و مشکلات فهم احادیث را برطرف می‌کند.
در این نسخه روایات متن فاقد اعراب گذاری و در بالای صفحه و ترجمه در پائین قرار گرفته است جلد اول دارای فهرست موضوعی می‌باشد ولی جلد دوم فاقد این فهرست است. این کتاب توسط انتشارات کتابچی با عنوان چاپ هشتم به
سال ۱۳۷۷ در دو جلد و یک مجلد چاپ و به بازار عرضه گردیده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
