ابن‌کر ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن عیسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِکُرّ، ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن عیسی بن حسن بن کر (۶۸۱ -۷۵۹ یا ۷۶۳ق/۱۲۸۲ یا ۱۳۶۲م)،
موسیقی‌دان ، فقیه حنبلی، محدث،
ادیب و
صوفی بود.
نسبت وی به
مروان حمار واپسین خلیفه
بنی مروان می‌رسد.
پدرش عیسی به هنگام غلبه هلاکو بر
بغداد در آن شهر می‌زیست و از آن‌جا به
قاهره مهاجرت کرد و محمد در همان‌جا زاده شد.
وی
قرآن را نزد شیخ علی شَطَّنَوْفی آموخت و احکام عبدالغنی و عمده شیخ موفق‌الدین و ملحة الاعراب حریری و جز آن را حفظ کرد. از مشایخ زمان خود چون دمیاطی و ابرقوهی و غازی حلاوی و مؤنسه خاتون، دختر عادل و دیگران بهره گرفت و
موسیقی را از
قاضی علاءالدین
ابن تراکیشی حنبلی آموخت.
ابن‌حجر استاد او را در موسیقی بیش از یک تن دانسته است.
وی کتابی در موسیقی به نام غایة المطلوب فی علم الانغام و الضروب نوشت که امروز اثری از آن برجای نیست. صفدی می‌نویسد: مقدمه آن
کتاب را از وی در زاویه‌اش در
شوال ۷۴۵ شنیدم، و مرا گفت که خطای جمعی از پیشینیان چون
فارابی در این فن بر او آشکار گردیده و دلیل‌هایی نیز بر این امر آورده است.
وی در روش قدما به شیوه علمی و عملی به بررسی و مطالعه پرداخت و روش‌های آنان را نقل و
تحریر کرد. به روزگار خویش در
علم موسیقی برتر از دیگران بود و شماری از بزرگان‌ِ علم آواز نزد او به آموزش مشغول بودند.
نغمه‌ای از آنچه ابوالفرج اصفهانی در کتابش آورده، مورد بررسی او قرار نگرفت، مگر آنکه آن را به بهترین وجهی بیان کرد.
ابن‌حجر به نقل از
ابن‌فضل‌الله می‌نویسد: او با من رفت و آمد داشت. روزی خود آنچه درباره فارابی شنیده بودم، از او دیدم: او با
آواز خود شنوندگان را می‌خنداند، سپس می‌گریاند و سرانجام به
خواب می‌برد.
همو به نقل از
ابن
الصائغ حنفی می‌نویسد که
ابن‌کر روزی بر جمعی که آواز می‌خواندند می‌گذشت، در حالی که قاطرش را هماهنگ آواز آنان حرکت می‌داد.
او را شیخی با
عزت نفس ،
دلیر و
پاکدامن خوانده‌اند و با آنکه پیشوای علم موسیقی در عصر خود بود، از راه موسیقی کسب معاش نمی‌کرد.
ابن‌کر صوفی صاحب خرقه و شیخ زاویه‌ای در نزدیکی مشهد حسین(ع) در قاهره بود.
وی در بعضی از مدارس مصر
حدیث ،
فقه ،
لغت و
ادب تدریس می‌کرد و کسانی چون حافظ عراقی و دیگران از شاگردان او بودند.
ابن‌کر در قاهره درگذشت.
(۱)
ابن‌تغری بردی، النجوم.
(۲)
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنه، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
(۳) زرکلی، اعلام.
(۴) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش س ددرینگ، بیروت، ۱۹۷۴م؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌کر»، ج۴، ص۱۶۷۴.
