ابن‌عدی ابواحمد عبدالله بن عدی جرجانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبن عَدی‌ّ، ابواحمد عبدالله بن عدی بن عبدالله جرجانی (۲۷۷- ۳۶۵ق/۸۹۰ -۹۷۶م)، رجالی و محدّث بود.
او را ابن قطّان نیز خوانده‌اند
و از آن‌جا که اصل وی از گرگان بود، جرجانی نیز خوانده شده است.
ابن عدی در ۱۳ سالگی فراگیری
حدیث را نزد
ابوحفص سعدی نخستین شیخ خویش، آغاز کرد
و در طول زندگانیش از مشایخ بسیاری بهره جست که شمار آنان را بیش از هزار تن یاد کرده‌اند،
از آن جمله محدّثان سرشناسی مانند،
بخاری ،
نسایی ،
ابویعلی موصلی ،
ابوبکر ابن ابی شیبه ،
ابن ابی داوود سجستانی و
طحاوی شایان ذکرند.
از راویان و شاگردان او نیز می‌توان به
حمزة بن یوسف سهمی ابوطالب یحیی بن حسین ابوالعباس ابن عقده که هم از مشایخ و هم از راویان اوست
و نیز
ابوحامد اسفراینی اشاره کرد
وی
کثیر السفر بود و در پهنه جغرافیایی وسیعی بین خراسان و مصر، در شهرهایی همچون سمرقند، بخارا، بغداد، کوفه، بصره، موصل، حمص، حلب، دمشق، صیدا، بعلبک، اسکندریه و مصر
حدیث شنیده و حدیث گفته است؛
وی در
زادگاه خود گرگان درگذشت.
ابن عدی شهرت خود را در
علم رجال بیش‌تر مرهون تألیف کتاب
الکامل فی ضعفاءِ الرجال است.
به نظر
دارالقطنی الکامل ابن عدی از ارزشمندترین کتابهای تألیف شده در زمینه ضعفاست.
او در الکامل تمامی کسانی را که به نحوی - هر چند اندک - تضعیف شده‌اند، آورده و در پایان هر شرح حال، نظری را که مورد قبول خود اوست، ذکر کرده است.
تضعیف برخی از سرشناسان
اهل سنت چون
ابوحنیفه و تقویت برخی از
رجال شیعه چون
جعفر بن سلیمان ضبعی نشان می‌دهد که او تا حدودی از اعمال تعصبات مذهبی در آراء خود دوری می‌جسته است.
آراء و نقل قولهای ابن عدی در این کتاب مورد استفاده آثار رجالی متأخر چون تهذیب
التهذیب الکمال مزّی
میزان الاعتدال ذهبی
لسان المیزان ابن حجر و تهذیب التهذیب همو
قرار گرفته است. کتاب الکامل علاوه بر این، به عنوان یک منبع حدیثی در جوامع حدیثی چون
الجامع الصغیر سیوطی،
جامع الاحادیث‌ِ همو،
کنوز الحقائق مناوی
و همچنین کتب تفسیر روایی مثل
الدر المنثور سیوطی
مورد استفاده قرار گرفته است. قابل ذکر است که ابن عدی از راویان کتاب اشعثیّات، یکی از منابع حدیثی متقدم
شیعه به شمار می‌رود..
الکامل فی ضعفاء الرجال، که به اهمیت آن اشاره شد. مقدمه این اثر اول بار به کوشش صبحی سامرایی در ۱۹۷۷م در بغداد منتشر شد و متن کامل آن در ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م و مجدداً در ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م به کوشش گروهی از محققان در ۷ مجلد در بیروت به چاپ رسید.
اسامی من روی عنهم البخاری که نسخه‌ای خطی از آن در کتابخانه ظاهریه دمشق موجود است
اسماء الصحابه، که نسخه‌ای از آن در مدینه موجود است.
(۱) ا بن حجر، احمد، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۵ق.
(۲) ابن حجر، احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۰ق.
(۳) ابن عدی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرّجال، بیروت، ۱۹۸۵م.
(۴) ا بن عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۰ق.
(۵) ابن قاضی شهبه، ابوبکر، طبقات الشافعیه، به کوشش عبدالعلیم خان، بیروت، ۱۴۰۷ق/ ۱۹۸۷م.
(۶) ابوطالب یحیی، بسیر المطالب، بیروت، ۱۳۹۵ق/۱۹۷۵م.
(۷) ذهبی، محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
(۸) ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
(۹) سمعانی، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.
(۱۰) سهمی، حمزه، تاریخ جرجان، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
(۱۱) سیوطی، جامع الاحادیث، به کوشش عباس احمد صقر و احمد عبدالجواد، دمشق، مطبعة هاشم الکتبی.
(۱۲) سیوطی، الجامع الصغیر، قاهره، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
(۱۳) سیوطی، الدر المنثور، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۱۴) ظاهریه، خطی، (مجامیع)؛ مزی، یوسف، تهذیب الکمال، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛
(۱۵) مناوی، عبدالرؤف، کنوز الحقائق، در حاشیة الجامع الصغیر (نک: سیوطی در همین مآخذ).
(۱۶) یاقوت، بلدان.
(۱۷) مزی، یوسف، تهذیب الکمال، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابواحمد ابن‌عدی»،ج۴، ص۱۴۹۸.
