آیات عصمت انبیاء
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات دالّ بر مصونیت پیامبران از هر گونه
لغزش و
خطا را
آیات عصمت انبیا گویند.
لفظ "
عصمت " باتمام مشتقاتش، سیزده بار در قرآن آمده است و این لفظ از نظر " ریشه شناسى " یک معنا بیش ندارد و آن "
نگاه داری و
بازداری " است و در
قرآن نیز، به همین معنا به کار رفته است.
در اصطلاح یک حالت راسخ
نفسانی و یک
نیروی باطنی است که
معصوم را از
ارتکاب گناه به صورت مطلق، و حتى از
اندیشه درباره
گناه باز مى دارد.
البته
مقام عصمت تنها به معناى "
مصونیت از
ارتکاب معصیت و گناه " نیست، بلکه شاخه مهم دیگرى دارد که آن " مصونیت از هرگونه خطا و لغزش و
انحراف و
گمراهی " است .
لفظ "
عصمت" با تمام مشتقاتش سیزده بار در
قرآن آمده است. این لفظ از نظر ریشه شناسی بیش از یک معنا ندارد و آن "نگاهداری و بازداری" بوده و در قرآن نیز به همین معنا به کار رفته است. و در اصطلاح، یک حالت راسخ نفسانی و یک نیروی باطنی است که
معصوم را از ارتکاب
گناه به صورت
مطلق و حتی از اندیشه درباره
گناه بازمی دارد.
البته مقام
عصمت تنها به معنای مصونیت از ارتکاب گناه نیست؛ بلکه شاخه مهم دیگر آن مصونیت از هرگونه خطا و لغزش و انحراف و گمراهی است.
این دو شاخه اصلی
عصمت نیز هر کدام شاخههای مختلفی دارد؛ مانند:
۱.
عصمت از گناهان کبیره و صغیره پیش از
نبوت و پس از آن؛
۲. مصونیت از
خیانت در ابلاغ
وحی و رسالت؛
۳. مصونیت از خطا در اعمال دنیوی و شخصی.
امام خمینی برای
عصمت به اعتبار متعلق آن شاخههایی را بیان کرده است از جمله:
۱-
عصمت از خطا در اصل ادعای
نبوت: یکی از مهمترین حوزههای
عصمت پیامبران (علیهمالسّلام)
عصمت آنان از خطا و خیانت در اصل ادعای نبوت است، زیرا با اصل نبوت آنها در ارتباط است.
۲-
عصمت پیامبر از خطا و اشتباه در ابلاغ وحی: همان دلیلی که ضرورت نبوت و
عصمت پیامبر را ثابت میکند، این نوع
عصمت را نیز ثابت میکند.
۳-
عصمت از اشتباه و نسیان در انجام تکالیف: این بحث به «سهو النبی» معروف است که بیشتر متکلمان شیعه سهو پیامبران و امامان را جایز نمیدانند
امام خمینی بر
عصمت و پاکی امامان
معصوم از هرگونه لغزش و سهو تاکید دارد.
۴-
عصمت از گناه:
امام خمینی
عصمت پیامبران را فراگیر دانسته و آنان را از ارتکاب هرگونه گناه بزرگ و کوچک بهدور میداند
و کلام برخی از اصحاب امامیه درباره سهو پیامبر را نمیپذیرد و روایاتی را که دال بر سهواند، از حیث سند متن مردود میشمارد.
امام خمینی
عصمت را از ویژگیهای مهم
امامان معصوم میداند و آن را ادامه
عصمت مطلقه پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) میشمارد
ازاینرو امامان
معصوم حجت خدا بر روی زمین هستند که در سیره، رفتار و گفتار در تمام شئون زندگی بشر بر بندگان حجت میباشند.
ایشان مبدا
عصمت پیامبران (علیهمالسّلام) را اتصال آنان به حقیقت مطلق الهی و مشاهده حضوری حق میداند؛ زیرا انبیا و اولیای الهی (علیهمالسّلام) همواره خود را در محضر خدای تعالی که به همه امور احاطه دارد میبیند. اگر انسان یقین کند که تمام عوالم ظاهر و باطن در محضر ربوبی است و ایمان بیاورد که حقتعالی در همهجا حاضروناظر است و تمام اعمال و گفتار او را ماموران الهی ثبت میکنند و
عذاب جهنم در پی آن است، امکان ندارد مرتکب گناه شود.
آیات متعددى از
قرآن کریم دلالت بر
عصمت دارد که آن را "
آیات عصمت انبیا " مى نامند.
آیات عصمت انبیا عبارت اند از
آیات : ۱۲۴ و ۲۱۳
سوره بقره؛ ۷
سوره حشر؛ ۶۵ و ۸۰
سوره نساء؛ ۲۱ و ۳۳ و ۶۴
سوره احزاب؛ ۹
سوره انعام، ۳ و ۴
سوره نجم، ۱ و ۲
سوره فتح و ...
اما
آیاتى که متضمن
لغزش برخى از
انبیا است، از سوى
مفسران به "
ترک اولی "
تفسیر و
تأویل شده است.
آیات: ۱۲۴ و ۲۱۳
سوره بقره ،
۷
سوره حشر ،
۶۵ و ۸۰
سوره نساء ،
۲۱ و ۳۳ و ۶۴
سوره احزاب ،
۹
سوره انعام ،
۳ و ۴
سوره نجم ،
۱ و ۲
سوره فتح و… به دلیل این که بر
عصمت انبیا
دلالت دارند، "
آیات عصمت" نامیده میشوند.
اما در برخی
آیات به لغزش برخی از انبیا اشاره شده است که مفسران آنها را به "ترک اولی"
تفسیر و
تاویل کردهاند.
•
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. •
فرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات عصمت انبیاء». • دانشنامه
امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار
امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.